ដោយ មាន ឫទ្ធិ
2019-01-10
RFA
ផែនទីបង្ហាញអំពីសន្ទស្សន៍លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យលើពិភពលោក ឆ្នាំ ២០១៨ សិក្សាដោយអង្គភាពស៊ើបអង្កេតសេដ្ឋកិច្ច EIU នៃទស្សនាវដ្ដី The Economist។ អង្គភាពស៊ើបអង្កេតសេដ្ឋកិច្ច EIU នៃទស្សនាវដ្ដី The Economist
ការសិក្សាស្រាវជ្រាវមួយបង្ហាញថា កម្ពុជាស្ថិតក្នុងជំពូកក្រុមប្រទេសផ្ដាច់ការ មិនខុសពីបណ្ដាប្រទេសកុម្មុយនិស្តចិន វៀតណាម រុស្ស៊ី និងកូរ៉េខាងជើងនោះឡើយ។ សម្រាប់សន្ទស្សន៍ប្រជាធិបតេយ្យឆ្នាំ២០១៨ អង្គភាពស៊ើបអង្កេតសេដ្ឋកិច្ច EIU នៃទស្សនាវដ្ដី The Economist របស់ចក្រភពអង់គ្លេស រកឃើញថា កម្ពុជាបានដាំក្បាលចុះគួរឲ្យកត់សម្គាល់ក្នុងរយៈពេលមួយទសវត្សរ៍ចុងក្រោយនេះ ពីលេខ ១០២ ក្នុងឆ្នាំ២០០៨ មកដល់លេខ ១២៥ ក្នុងឆ្នាំ២០១៨ ក្នុងចំណោម ១៦៧ ប្រទេស និងដែនដី នៅទូទាំងសាកលលោក។
ពិន្ទុប្រជាធិបតេយ្យរបស់កម្ពុជានៅឆ្នាំ២០១៨ នេះ បានត្រឹមតែ ៣,៥៩ ពិន្ទុប៉ុណ្ណោះ ដែលពិន្ទុនេះ ត្រូវចាត់ទុកជាជំពូកប្រទេសគ្រប់គ្រងតាមបែបផ្ដាច់ការ ខណៈពិន្ទុខ្ពស់បំផុត គឺ ១០ពិន្ទុ ជាប្រទេសមានប្រជាធិបតេយ្យពេញលេញ។ ការផ្ដល់ពិន្ទុ និងសន្ទស្សន៍នេះ ធ្វើឡើងផ្អែកលើសូចនាករសំខាន់ៗ ចំនួន ៥ ក្នុងនោះរួមមានដំណើរការបោះឆ្នោត និងពហុបក្ស ដំណើរការរដ្ឋាភិបាល ការចូលរួមក្នុងវិស័យនយោបាយ វប្បធម៌នយោបាយ និងការគោរពសេរីភាពជាមូលដ្ឋានរបស់ពលរដ្ឋ។
ផ្អែកតាមការស្រាវជ្រាវរបស់អង្គភាព EIU ប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជាក្នុងឆ្នាំ២០១៨ ជាប់លេខរៀងទី ១២៥ គឺឈរនៅពីក្រោមប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា ឬភូមា ហើយស្ថិតជាមួយក្រុមបណ្ដាប្រទេសផ្ដាច់ការដទៃទៀតរួមមាន អេហ្ស៊ីប ចិន ហ្សីមបាវ៉េ វេណេហ្សុយអេឡា វៀតណាម រុស្ស៊ី និងកូរ៉េខាងជើងជាដើម។ ក្នុងចំណោមសូចនាករទាំ ៥ នេះ កម្ពុជាទទួលបានពិន្ទុទាបបំផុត ផ្នែកដំណើរការបោះឆ្នោត និងពហុបក្ស ការចូលរួមផ្នែកនយោបាយ និងសេរីភាពមូលដ្ឋានរបស់ពលរដ្ឋ។
ឆ្នាំ២០១៧ ជាឆ្នាំដែលប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជា បានដាំក្បាលចុះ រអិលធ្លាក់ពីជំពូកក្រុមប្រទេសដែលមានរបបប្រជាធិបតេយ្យបែបកូនកាត់ មកជាប្រទេសផ្ដាច់ការទាំងស្រុងតែម្តង។ ការណ៍នេះ គឺដោយសារតែរបបលោក ហ៊ុន សែន បានសម្រេចគាស់រម្លើង និងរម្លាយចោលប្រព័ន្ធប្រជាធិបតេយ្យនៅមុនការបោះឆ្នោតជាតិខែកក្កដា ឆ្នាំ ២០១៨ ដោយបានរម្លាយគណបក្សប្រឆាំងធំជាងគេ គឺគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញមកលើអង្គការសង្គមស៊ីវិល និងអ្នកសារព័ត៌មានឯករាជ្យជាដើម។ ប្រទេសកម្ពុជាធ្លាប់ត្រូវបានអង្គភាពនេះចាត់ទុកជាប្រទេសមានប្រជាធិបតេយ្យបែបកូនកាត់ពីឆ្នាំ ២០០៦ រហូតមកទល់ឆ្នាំ ២០១៦។
អង្គភាព EIU បែងចែកប្រជាធិបតេយ្យនៅលើពិភពលោកជា ៤ ជំពូក គឺ ប្រជាធិបតេយ្យពេញលេញ ប្រជាធិបតេយ្យមិនពេញលេញ ប្រជាធិបតេយ្យបែបកូនកាត់ និងប្រជាធិបតេយ្យបែបផ្ដាច់ការ។ អង្គភាពនេះ ផ្ដល់និយមថា រដ្ឋដែលគ្រប់គ្រងតាមបែបប្រជាធិបតេយ្យផ្ដាច់ការ គឺពុំមានការអនុវត្តប្រព័ន្ធសេរីពហុបក្សនយោបាយនោះទេ ហើយប្រព័ន្ធនេះរងការរឹតត្បិតខ្លាំង។ អាចមានស្ថាប័នប្រជាធិបតេយ្យផ្លូវការរបស់រដ្ឋ តែស្ថាប័នទាំងនេះពុំមានប្រសិទ្ធភាពនោះទេ។ ការបោះឆ្នោត មិនធ្វើឡើងដោយសេរី និងត្រឹមត្រូវនោះទេ គ្មានការគោរព និងរំលោភនូវសិទ្ធិសេរីភាពជាមូលដ្ឋានរបស់ពលរដ្ឋ។ ចំណែកឯប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ ជាទូទៅគឺជារបស់រដ្ឋ ឬគ្រប់គ្រងដោយក្រុមដែលមានជាប់ទាក់ទងនឹងរបបដឹកនាំប្រទេស។ មានការគាបសង្កត់ទៅលើអ្នករិះគន់រដ្ឋអំណាច និងមានការរឹតត្បិតព័ត៌មានជាខ្លាំង ខណៈពុំមានប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌ឯករាជ្យនោះឡើយ។
ផ្អែកតាមការស្រាវជ្រាវរបស់ EIU មានតែ ២០ប្រទេសប៉ុណ្ណោះ ស្មើនឹងចំនួនប្រជាជន ៤,៥ ភាគរយនៃពិភពលោក ដែលប្រកាន់យកលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យពេញលេញ ក្នុងនោះ ប្រទេសន័រវ៉េ (Norway) ឈរនៅលេខរៀងទី ១ បន្តដោយប្រទេសអ៊ីស្លង់ (Iceland) ស៊ុយអែត (Sweeden) នូវែលហ្សេឡង់ (New Zealand) និងដាណាម៉ាក (Denmark)។ ដោយឡែក ប្រទេសចំនួន ៥៥ ស្ថិតក្នុងជំពូកជាប្រទេសដែលមានប្រជាធិបតេយ្យមិនពេញលេញ ស្មើនឹង ចំនួនប្រជាជន ៤៣,២ ភាគរយនៃពិភពលោក ក្នុងនោះមានដូចជាប្រទេសកូរ៉េខាងត្បូង (South Korea) ជប៉ុន (Japan) និងឈីលី (Chile) ជាដើម។ រីឯ ៣៩ ប្រទេសទៀត ស្ថិតក្នុងជំពូកជាប្រទេសប្រកាន់ប្រជាធិបតេយ្យបែបកូនកាត់ ស្មើនឹងចំនួនប្រជាជន ១៦,៧ ភាគរយនៃពិភពលោក រួមមានដូចជាប្រទេសអាល់បានី (Albania) អែលសាវាឌ័រ (El Salvado) និងម៉ាសេដូនី (Macedonia) ជាដើម។ ចុងក្រោយគឺ ៥៣ ប្រទេសទៀត ជាប្រទេសប្រកាន់យករបបផ្ដាច់ការ ស្មើនឹងចំនួនប្រជាជន ៣៥,៦ ភាគរយនៃពិភពលោក ដែលក្នុងនោះមានកម្ពុជាផង ហើយប្រទេសស៊ីរី (Syria) និងកូរ៉េខាងជើង (North Korea) ឈរនៅលំដាប់ថ្នាក់បាតតារាង៕