ដោយ ទីន ហ្សាការីយ៉ា
2022.11.23
RFA
ស្ដាប់ ឬទាញយកសំឡេង
(ពីឆ្វេង) លោក នី សុខា ប្រធានសមាគមអាដហុក (Adhoc) អ្នកស្រី លឹម មុនី មន្ត្រីសមាគមអាដហុក លោក នី ចរិយា (មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់ គ.ជ.ប) លោក យី សុខសាន្ត និងលោក ណៃ វ៉ង់ដា មន្ត្រីសមាគមអាហុក កាលពីថ្ងៃទី២៦ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០១៩។។ រូប៖ ហ្វេសប៊ុកលោក កន សាវាង្ស
អង្គការសង្គមស៊ីវិល ១៣៧ស្ថាប័ន នៅថ្ងៃទី២៣ វិច្ឆិកា បានចេញសេចក្ដីថ្លែងការណ៍រួមមួយ បង្ហាញពីភាពអយុត្តិធម៌ ក្រោយពីតុលាការកំពូលផ្ដន្ទាទោសមន្ត្រីការពារសិទ្ធិមនុស្ស ៥រូប ឱ្យជាប់ពន្ធនាគារ ៥ឆ្នាំ។
ក្រុមអង្គការទាំងនោះ ចាត់ទុកសេចក្ដីសម្រេចនេះ ឆ្លុះបញ្ចាំងពីភាពទន់ខ្សោយនៃប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌នៅកម្ពុជា ដោយធ្វើទុក្ខបុកម្នេញដល់អ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្សតាមរយៈប្រព័ន្ធតុលាការ។
ក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិលទាំងនោះ មើលឃើញថា ប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌នៅកម្ពុជាខ្វះចន្លោះច្រើន ក្នុងការអនុវត្តច្បាប់ និងខ្វះឯករាជ្យភាពបំពេញតួនាទី វិជ្ជាជីវៈប្រកបដោយក្រមសីលធម៌ ដើម្បីការពារសិទ្ធិសេរីភាពពលរដ្ឋគ្រប់រូបស្របតាមច្បាប់។
ប្រតិកម្មនេះ ក្រោយពីតុលាការកំពូលបានសម្រេចឱ្យអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្សអាដហុក ៣រូប និងអតីតអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្ស ២រូបទៀត មានទោសជាប់ពន្ធនាគារម្នាក់ ៥ឆ្នាំ។
ក្រុមអង្គការដែលចេញសេចក្ដីថ្លែងការណ៍រួមមាន សមាគមការពារសិទ្ធិមនុស្សអាដហុក (ADHOC) សមាគមប្រជាធិបតេយ្យឯករាជ្យនៃសេដ្ឋកិច្ចក្រៅប្រព័ន្ធ (IDEA) អង្គការសង់ត្រាល់ (CENTRAL) អង្គការសមធម៌កម្ពុជា (EC) សមាគមបណ្ដាញយុវជនកម្ពុជា (CYN) និងអង្គការស្ពានសន្តិភាព (PBO) ជាដើម។
មន្ត្រីនាំពាក្យសមាគមការពារសិទ្ធិមនុស្សអាដហុក លោក ស៊ឹង សែនករុណា ប្រាប់វិទ្យុអាស៊ីសេរីថា សេចក្ដីថ្លែងការណ៍នេះ ក្នុងបំណងស្នើឱ្យរដ្ឋាភិបាល និងស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធ កែទម្រង់ប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌ឡើងវិញ ដោយត្រូវយកចិត្តទុកដាក់អនុវត្តច្បាប់ឱ្យមានភាពប្រសើរឡើង ដើម្បីជាប្រយោជន៍ដល់សង្គមជាតិ។
លោកគិតថា អ្នកដែលបំពេញការងារសង្គម ផ្នែកមនុស្សធម៌ និងសិទ្ធិមនុស្ស គួរតែលើកទឹកចិត្ត ឱ្យពួកគាត់បំពេញតួនាទីជួយសង្គម តែផ្ទុយទៅវិញបែរជាមានការគំរាមកំហែង តាមប្រព័ន្ធតុលាការជាប់ពន្ធនាគារ៖
«ពលរដ្ឋក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិល និងអ្នកនយោបាយនានា រងទុក្ខទោសដោយសារតែប្រព័ន្ធអនុវត្តច្បាប់ ប្រទេសយើង ដែលតែងធ្វើឱ្យពួកគាត់គាបសង្កត់ រំលោភសិទ្ធិ និងការមិនទទួលបានសិទ្ធិទទួលបានយុត្តិធម៌ជាដើម។ នេះជាអ្វី ដែលយើងមិនចង់ឃើញ ក្នុងសង្គមកម្ពុជានោះទេ»។
កាលពីថ្ងៃទី១៨ ខែវិច្ឆិកា តុលាការកំពូល បានប្រកាសសាលដីកាដោយសម្រេចឱ្យអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្សអាដហុក ៣រូប រួមមាន លោក នី សុខា អ្នកស្រី លឹម មុនី លោក យី សុខសាន្ត និងអតីតបុគ្គលិកសមាគម ចំនួន ២រូប ផ្សេងទៀត គឺលោក ណៃ វ៉ង់ដា និង លោក នី ចរិយា ដាក់ពន្ធនាគារ ៥ឆ្នាំ ដោយអនុវត្តក្នុងពន្ធនាគារចំនួន ១៤ខែ ១ថ្ងៃ។ ចំណែកទោស ដែលនៅសល់ត្រូវព្យួរពីបទ សូកប៉ាន់សាក្សី និងសមគំនិតក្នុងអំពើសូកប៉ាន់សាក្សី ដែលសេចក្ដីសម្រេចនេះ ជាការបិទផ្លូវតវ៉ា។
សេចក្ដីថ្លែងការណ៍បន្ថែមថា ក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិលបន្តអំពាវនាវដល់ស្ថាប័នតុលាការ និងស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធត្រូវពង្រឹងការអនុវត្តប្រព័ន្ធច្បាប់នៅកម្ពុជាឱ្យមានយុត្តិធម៌ពេញលេញ និងស្របតាមគោលការណ៍នីតិរដ្ឋមានចែងនៅក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញ និងក្នុងឋានៈកម្ពុជាជាសមាជិកអង្គការសហប្រជាជាតិ។
ពួកគាត់ស្នើឱ្យ រដ្ឋសភា ពិនិត្យខ្លឹមសារច្បាប់មួយចំនួនឡើងវិញ និងត្រូវធ្វើវិសោធនកម្ម ចៀសវាងសកម្មភាព និងការគាំទ្រមនុស្សធម៌បែរជាជាប់ទោសព្រហ្មទណ្ឌ ប៉ះពាល់ដល់កិច្ចការសង្គ្រោះប្រជាពលរដ្ឋស្លូតត្រង់។
សេចក្ដីថ្លែងនោះបានបង្ហាញពីភាពអយុត្តិធម៌ ដែលតុលាការកំពូល សម្រេចតម្កល់សាលដីកាសាលាឧទ្ធរណ៍ភ្នំពេញ និងសាលក្រមរបស់សាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញដោយសេចក្ដីសម្រេចនេះនៅមានចំណុចខ្វះខាតមួយចំនួន ដែលតុលាការមិនបានបំពេញឱ្យមានគ្រប់ជ្រុងជ្រោយទៅតាមនីតិវិធីច្បាប់ ដូចជា ការខកខានកោះហៅសាក្សី និងអយ្យការមកបង្ហាញភស្តុតាងចំពោះមុខជនជាប់ចោទ។
វិទ្យុអាស៊ីសេរីមិនអាចទាក់ទងសុំការបំភ្លឺរឿងនេះ ពីប្រធានអង្គភាពអ្នកនាំពាក្យរដ្ឋាភិបាលលោក ផៃ ស៊ីផាន និងអ្នកនាំពាក្យគណៈកម្មាធិការសិទ្ធិមនុស្សរបស់រដ្ឋាភិបាល លោក កត្តា អ៊ន បាននៅឡើយទេ នៅថ្ងៃទី ២៣ វិច្ឆិកា ដោយទូរស័ព្ទហៅចូលតែគ្មានអ្នកលើក។ ចំណែកអ្នកនាំពាក្យក្រសួងយុត្តិធម៌ លោក ជិន ម៉ាលីន ក៏មិនអាចសុំការបំភ្លឺបានដែរ។
ប៉ុន្តែ អ្នកនាំពាក្យគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា លោក សុខ ឥសាន ចាត់ទុកសេចក្ដីថ្លែងការណ៍នេះ គ្មានប្រយោជន៍នោះឡើយ ដោយសារសិទ្ធិសម្រេចក្ដី ក្នុងសំណុំរឿងនេះ ជាសិទ្ធិរបស់តុលាការ។ លោកបញ្ជាក់ថា រដ្ឋាភិបាលគ្មានសិទ្ធិជ្រៀតជ្រែក ការងារ និងការសម្រេចក្ដីរបស់ប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌បាននោះទេ៖
«តុលាការអ្នកកាត់សេចក្ដី អ្នកចោទប្រកាន់ មកបន្ទោសរាជរដ្ឋាភិបាល ត្រូវទេ? ត្រូវចំកន្លែងខុស។ គាត់ជាអង្គការសង្គមស៊ីវិល ហើយគាត់យល់ពីច្បាប់ខ្លះដែរ ហើយគាត់យល់ច្រឡំពីតួនាទីភារកិច្ច ពីរដ្ឋាភិបាល រាជរដ្ឋាភិបាលណាទៅជ្រៀតជ្រែកកិច្ចការតុលាការបានអត់ទេ»។
ជុំវិញរឿងនេះ ជនជាតិដើមភាគតិចកួយ នៅខេត្តស្ទឹងត្រែង ដែលតាមដានសំណុំរឿងនេះ គឺលោក ថាន់ វ៉ន មើលឃើញថា តុលាការកម្ពុជាបច្ចុប្បន្ន សម្រេចក្ដី ដើរតាមការចង្អុលបង្ហាញរបស់អ្នកនយោបាយកាន់អំណាច បណ្ដាលឱ្យបាត់បង់ឯករាជភាព និងទំនុកចិត្តពីប្រជាពលរដ្ឋ។ លោកស្ដីបន្ទោសតុលាការថា សំណុំរឿងនេះបង្កើតឱ្យមានភាពអយុត្តិធម៌សង្គមរាលដាលកាន់តែខ្លាំង និងប៉ះពាល់ដល់ទំនុកចិត្តពលរដ្ឋ៖
«តុលាការរាល់ថ្ងៃធ្វើតាមអ្នកនយោបាយ សូមលោកតុលាការល្មមធ្វើតាមតួនាទីខ្លួនឯង កុំធ្វើតាមអ្នកនយោបាយពេកវាខូចសង្គម។ លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យមានហើយ តែអស់លោក អត់គោរពតាមលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យផង។ ដល់ធ្វើអ៊ីចឹងខុសនរណា? មិនមែនខុសអ្នកនយោបាយ ខុសយើងជាតុលាការ គែហៅថា ទន់ខ្សោយ មិនចេះអីសោះ ធ្វើតុលាការ កាត់ទោសគេ អត់ដឹងមុខក្រោយ។ ល្មមមើលឃើញ ភាពយុត្តិធម៌ខ្លះ»។
ក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិលទាំងនោះទាមទារឱ្យរដ្ឋាភិបាលធានាការលើកម្ពស់សកម្មភាពការពារសិទ្ធិមនុស្ស និងអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្សស្របតាមរដ្ឋធម្មនុញ្ញ និងកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស ដែលកម្ពុជាបានសន្យាជាអន្តរជាតិ បំពេញកាតព្វកិច្ចរបស់ខ្លួន។
ពួកគាត់ស្នើឱ្យរដ្ឋាភិបាលបញ្ឈប់ការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញដល់អ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្ស អង្គការសង្គមស៊ីវិល តាមរយៈការប្រើប្រាស់យន្តការតុលាការ ការគំរាមកំហែងបំបាក់ស្មារតី ការចោទប្រកាន់ និងការចាប់ខ្លួន ដាក់ទោសទណ្ឌបំពានសិទ្ធិសកម្មជនការពារសិទ្ធិមនុស្ស៕