ដោយ សុជីវី
2023.11.14
RFA
ស្ដាប់ ឬទាញយកសំឡេង
រូបថតពីលើអាកាស បង្ហាញអំពីទិដ្ឋភាពផ្ទះពលរដ្ឋនៅតំបន់រុនតាឯក ដែលត្រូវបានអាជ្ញាធរបង្ខំឱ្យរើចេញពីតំបន់អង្គរ។ រូប៖ Amnesty International
អង្គការលើកលែងទោសអន្តរជាតិ (Amnesty International) ជំរុញឱ្យអាជ្ញាធររដ្ឋាភិបាលបញ្ឈប់ជាបន្ទាន់នូវការបណ្ដេញពលរដ្ឋចេញពីតំបន់អង្គរ និងត្រូវកែលម្អកន្លែងតាំងទីលំនៅថ្មីសម្រាប់ពលរដ្ឋ ដែលត្រូវបានបណ្ដេញចេញទៅនៅក្រៅតំបន់អង្គរ ឱ្យពួកគេរស់នៅបានសមរម្យ។
សំណើរបស់អង្គការលើកលែងទោសអន្តរជាតិនេះធ្វើឡើងក្រោយពេល ដែលអង្គការនេះបានបញ្ចប់ការសិក្សាស្រាវជ្រាវទៅដល់មូលដ្ឋាន និងបង្ហាញរបាយការណ៍ពីការរកឃើញថាពលរដ្ឋបានជួបទ្វេគ្រោះ ឬរងគ្រោះដល់ទៅ ២លើកផ្ទួនៗ ដោយការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សប្រព្រឹត្តដោយអាជ្ញាធរនៅក្រោមគម្រោងផ្លាស់ទីពួកគេ។
អំពើរំលោភសិទ្ធិមនុស្សបង្កដោយអាជ្ញាធរទាំង ២លើកផ្ទួនៗ គ្នា ទៅលើពលរដ្ឋខ្លួនឯងនោះគឺ ដំបូង ពលរដ្ឋត្រូវបានបណ្ដេញចេញដោយបង្ខំពីតំបន់អង្គរ ដែលពួកគេធ្លាប់រស់នៅតជំនាន់មកហើយ និងបន្ទាប់មកពួកគេត្រូវបង្ខំចិត្តទៅរស់នៅតំបន់ថ្មី ដែលមិនមានហេដ្ឋារចនាសម្ពន្ធត្រឹមត្រូវសមរម្យទៅតាមមូលដ្ឋានតម្រូវការក្នុងជីវភាពធានាដោយច្បាប់សិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ។
ការរកឃើញនេះមាននៅក្នុងរបាយការណ៍របស់អង្គការលើកលែងទោសអន្តរជាតិ កម្រាស់ ៩៦ទំព័រ ចេញផ្សាយនៅថ្ងៃទី១៤ ខែវិច្ឆិកានេះ ដោយមានចំណងជើងថា «គ្មាននរណាម្នាក់ចង់ចេញពីផ្ទះឡើយ» ដែលផ្ដោតទៅលើការបណ្ដេញចេញពលរដ្ឋរាប់ពាន់គ្រួសារចេញពីតំបន់អង្គរជាសម្បត្តិបេតិកភណ្ឌពិភពលោករបស់អង្គការ យូណេស្កូ (UNESCO)។
អង្គការសិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិមួយនេះអះអាងនៅក្នុងរបាយការណ៍ថា ការផ្លាស់ទីលំនៅពលរដ្ឋក្នុងចំនួនដ៏ច្រើន ចេញពីតំបន់អង្គរនេះ ជាប្រភេទនៃការបណ្ដេញចេញដោយបង្ខំ រំលោភលើសិទ្ធិរស់នៅរបស់ពលរដ្ឋ។
ជាមួយគ្នានេះ អង្គការលើកលែងទោសអន្តរជាតិបានសម្ភាសពលរដ្ឋជាង ១០០នាក់ នៅក្នុងតំបន់តាំងទីលំនៅថ្មីទាំង ២ទីតាំង គឺនៅពាក់ស្នែង ស្រុកអង្គរធំ និងនៅរុនតាឯក ស្រុកបន្ទាយស្រី។ ក្នុងនោះរកឃើញថា ទីតាំងថ្មីពុំមានហេដ្ឋារចនាសម្ពន្ធគ្រប់គ្រាន់សម្រាប់ពលរដ្ឋរស់នៅបានសមរម្យឡើយ។ ពួកគេត្រូវបង្ខំចិត្តចាកចេញទៅទីតាំងថ្មី បើទោះបីជាត្រូវប្រឈមនឹងគ្មានមុខរបរ បាត់បង់ជីវភាពធ្លាប់មាននៅភូមិចាស់ ឆ្ងាយពីក្រុង ខ្វះអនាម័យ ត្រូវចាប់ផ្ដើមសាងសង់ផ្ទះឡើងវិញដោយខ្លួនឯងដូចចាប់ផ្ដើមពីបាតដៃទទេឡើងវិញ។
នាយករងស្ដីទីប្រចាំតំបន់សម្រាប់ការស្រាវជ្រាវនៃអង្គការលើកលែងទោសអន្តរជាតិ អ្នកនាង ម៉ុនសេ ហ្វែររើ (Montse Ferrer) ប្រាប់វិទ្យុអាស៊ីសេរីថា ការស្រាវជ្រាវរបស់អង្គការនេះធ្វើនៅក្នុងចន្លោះពីខែមីនា ដល់ខែកក្កដា។ ការជួបសម្ភាសជាមួយពលរដ្ឋបង្ហាញថា អាជ្ញាធររដ្ឋាភិបាលពិតជាបានរំលោភលើច្បាប់សិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ ដោយមិនបានឆ្លងកាត់ការប្រឹក្សាយោបល់ឱ្យបានពេញលេញ និងមិនបានការព្រមព្រៀងពីពលរដ្ឋ។
អ្នកនាង ម៉ុនសេ ហ្វែររើ៖ «ការប្រឹក្សាមិនមែននាយករដ្ឋមន្ត្រីថ្លែងសន្ទរកថាថា ប្រសិនបើពលរដ្ឋមិនចេញនៅពេលនេះគឺគេនឹងមិនបានប្រាក់សំណងទេ។ នៅក្រោមន័យសិទ្ធិមនុស្ស ការប្រឹក្សាជាមួយពលរដ្ឋ គឺមានន័យសេចក្ដីលើសពីនេះ គឺជាការជជែកពិភាក្សា រវាងគ្នាទៅវិញទៅមក។ បើទោះបីជាពលរដ្ឋប្រាប់ថា មន្ត្រីអាជ្ញាធរអប្សរាបានទៅជួបពួកគេ ប៉ុន្តែមន្ត្រីទាំងនោះមិនបានប្រាប់ពលរដ្ឋដោយស្រួលទេ គឺបានគំរាមថា បើមិនរើចេញនៅថ្ងៃនេះនឹងរុះរើផ្ទះ បើមិនរើចេញនៅថ្ងៃនេះពួកគេនឹងមិនបានទទួលសំណង។ ទាំងអស់នេះ គឺមិនមែនជាការប្រឹក្សាពេញលេញទេ តែវាជាការបណ្ដេញចេញដោយបង្ខំ»។
ទាក់ទងនឹងការបណ្ដេញពលរដ្ឋចេញពីតំបន់អង្គរនេះ អតីតនាយករដ្ឋមន្ត្រី លោក ហ៊ុន សែន បានថ្លែងជាសាធារណៈកាលពីខែតុលា ឆ្នាំ២០២២ ថា មូលហេតុចម្បងគឺ ការគោរពតាមលក្ខខណ្ឌតម្រូវនៃអង្គការ UNESCO។ បន្ថែមពីនេះ លោក ហ៊ុន សែន ថែមទាំងព្រមានមិនផ្ដល់សំណងដល់ពលរដ្ឋ។
លោក ហ៊ុន សែន៖ «ប៉ុន្តែនៅពេលវេលាមកដល់ មួយសេន ក៏មិនឱ្យ ហើយបញ្ជូនចេញពីតំបន់នោះតែម្ដង សុំផ្ដាំទៅឱ្យហើយ! ពេលនេះរដ្ឋាភិបាលកំពុងថ្នាក់ថ្នម តែដល់ពេលហើយ មិនមែនសុខចិត្តឱ្យអង្គរគេដកចេញពីបេតិកភណ្ឌពិភពលោកទេ ច្បាស់ជាដកគ្រួសារហ្នឹងចេញហើយ!»។
តែទោះជាយ៉ាងណាអង្គការលើកលែងទោសអន្តរជាតិបានសរសេរនៅក្នុងរបាយការណ៍ថា អង្គការ UNESCO បានឆ្លើយតបនឹងសំណួររបស់អង្គការនេះថា UNESCO ពុំដែលបានអំពាវនាវឱ្យមានការផ្លាស់ទីលំនៅរបស់ពលរដ្ឋទេ។ លើសពីនេះ UNESCO ឆ្លើយទៀតថា សកម្មភាពរបស់រដ្ឋភាគី មិនមែនជាការទទួលខុសត្រូវរបស់ UNESCO ឡើយ។ អង្គការ UNESCO អះអាងទៀតថា ពួកគេតែងតែគោរពសិទ្ធិមនុស្សនៅក្នុងអាណត្តិ និងសកម្មភាពរបស់ខ្លួន។
ក្នុងករណីឆ្លើយដាក់គ្នា ហើយធ្វើឱ្យពលរដ្ឋរងគ្រោះពីអំពើរំលោភសិទ្ធិមនុស្សបែបនេះ អង្គការលើកលែងទោសអន្តរជាតិអំពាវនាវឱ្យអាជ្ញាធររដ្ឋាភិបាលត្រូវបញ្ឈប់ការបណ្ដេញពលរដ្ឋ ដោយបង្ខំ និងត្រូវរៀបចំទីតាំងលំនៅឋានថ្មីឱ្យពលរដ្ឋអាចរស់នៅបានសមរម្យ និងអាចចិញ្ចឹមជីវិតបាន។ ចំណែកអង្គការ UNESCO ក៏ត្រូវមានចំណែកទទួលខុសត្រូវក្នុងរឿងនេះ។
អ្នកនាង ម៉ុនសេ ហ្វែររើ (Montse Ferrer) លើកឡើងថា ប្រសិនបើមិនមានវិធានការដាក់សម្ពាធណាមួយពីអង្គការ UNESCO ទេ នោះវានឹងកើតមានទៀតនូវការយកពាក្យអភិរក្សមកធ្វើជាអាវុធទៅរំលោភសិទ្ធិពលរដ្ឋបង្កដោយអាជ្ញាធររដ្ឋភាគី។
អ្នកនាង ម៉ុនសេ ហ្វែររើ៖ «យើងស្នើឱ្យអង្គការ UNESCO ត្រូវពនិត្យមើលដោយឯករាជ្យលើការបណ្ដេញចេញដោយបង្ខំ ដែលកើតឡើងនៅក្នុង និងជុំវិញតំបន់អង្គរ ដើម្បីថ្កោលទោសអ្នកបង្ក និងណែនាំទៅដល់ភាគីពាក់ព័ន្ធមានគណៈកម្មាធិការអន្តរជាតិសម្របសម្រួលកិច្ចគាំពារ និងអភិវឌ្ឍន៍តំបន់អង្គរ ឬ ICC ស្ថាប័នផ្ដល់ប្រឹក្សាផ្សេងទៀត និងភាគីរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ដើម្បីធានាថា ការបណ្ដេញចេញដោយបង្ខំ បានបញ្ចប់ និងធានាថា រាល់ការតាំងលំនៅថ្មីរបស់ពលរដ្ឋបានអនុវត្តតាមច្បាប់សិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ!»។
ទាក់ទងនឹងរបាយការណ៍របស់អង្គការលើកលែងទោសអន្តរជាតិនេះវិទ្យុអាស៊ីសេរីមិនទាន់អាចសុំការឆ្លើយតបពីអាជ្ញាធររដ្ឋាភិបាលដែលពាក់ព័ន្ធបាននៅឡើយទេ គិតត្រឹមថ្ងៃទី១៤ ខែវិច្ឆិកា។ អ្នកនាំពាក្យក្រសួងវប្បធម៌ លោក ស៊ុម ម៉ាប់ បដិសេធមិនឆ្លើយតប ដោយប្រាប់ថា រឿងនេះពាក់ព័ន្ធនឹងអាជ្ញាធរអប្សរា ចំណែកអគ្គនាយកអាជ្ញាធរអប្សរា លោក ហង់ ពៅ និង អគ្គនាយករង លោក ឡុង កុសល មិនអាចទាក់ទងបាន។
ងាកទៅមើលស្ថានភាពរបស់នៅរបស់ពលរដ្ឋនៅតំបន់រុនតាឯកនៅពេលនេះ ប្រធានសមាគមនិស្សិតបញ្ញវន្តខ្មែរ លោក កើត សារ៉ាយ ដែលបានចុះទៅសិក្សាពីជីវភាពពលរដ្ឋទៅតាំងលំនៅថ្មីក្នុងតំបន់រុនតាឯក កាលពីថ្ងៃទី៤ ខែវិច្ឆិកា ឱ្យដឹងថា បញ្ហាចម្បងរបស់ពលរដ្ឋនៅទីនោះ គឺពិបាករស់នៅ ព្រោះខែវស្សាទឹកលិច ហើយផ្ទះពលរដ្ឋមួយចំនួនត្រូវបំផ្លាញដោយទឹកជំនន់ និងខ្យល់ព្យុះ។ ចំណែកនៅរដូវប្រាំងដីហុយខ្លាំង។ លោកថា ពលរដ្ឋមួយចំនួនចាប់ផ្ដើមរើចេញបណ្ដើរៗ អ្នកខ្លះដាក់លក់ដី និងអ្នកខ្លះទៀតបិទទ្វារផ្ទះទុកចោល ពីព្រោះនៅទីនោះពួកគាត់គ្មានមុខរបបអ្វីអាចចិញ្ចឹមជីវិតបានទេ។
លោក កើត សារ៉ាយ៖ «កាលណា ដែលជម្លៀសប្រជាពលរដ្ឋបែបនេះ គឺវាត្រូវការមានការទទួលខុសត្រូវខ្ពស់។ ប៉ុន្តែការទទួលខុសត្រូវពេលកន្លងមករបស់អាជ្ញាធររដ្ឋគឺអត់ឆ្លើយតបទេ ហើយប្រជាពលរដ្ឋនៅតែរងគ្រោះ»។
មិនខុសគ្នានេះដែរពលរដ្ឋវ័យជាង ៥០ឆ្នាំ និងជាអតីតយុទ្ធជន លោក មុត ខុន ប្រាប់វិទ្យុអាស៊ីសេរីថា លោកបានរើផ្ទះចេញពីភូមិវាល សង្កាត់គោកចកមកកាន់តំបន់រុនតាឯកនេះរយៈពេលជិត ១ឆ្នាំហើយ។ ប៉ុន្តែ ជីវភាពកាន់តែពិបាក ព្រោះគ្មានការងារនៅជិតៗ ផ្ទះ។ លោកជាជាងសំណង់ ប្រពន្ធ និងកូនលក់ដូរបន្លែក្នុងផ្សារ គឺត្រូវចេញពីផ្ទះទៅក្រុងសៀមរាបជារៀងរាល់ថ្ងៃ។ លោកថា ភូមិថ្មីគ្មានអូរ គ្មានត្រពាំង និងដីស្រែ ដែលលោកអាចទៅរកត្រីបន្លែ និងធ្វើស្រែដូចនៅភូមិចាស់ទេ។ អ្វីៗ ត្រូវទិញទាំងអស់ គឺចំណាយកាន់តែច្រើនចំណូលកាន់តែតិច។ លោកថា ពលរដ្ឋភាគច្រើនធ្លាក់ខ្លួនជាប់បំណុលកាន់តែច្រើន ដោយសារខ្ចីប្រាក់គេមកធ្វើផ្ទះ និងចំណាយចាំបាច់មួយចំនួនទៀត ដូចជា ថ្លៃទឹក ភ្លើង ថ្លៃមធ្យោបាយធ្វើដំណើរជាដើម។
លោក មុត ខុន៖ «ភាគច្រើនគឺ គេធ្វើផ្ទះទុកចោលគេទៅរកការងារនៅក្រៅវិញ។ ខ្លះចេញទៅថៃ ខ្លះទៅតាមបណ្ដាខេត្តទៅក៏ទៅដេកពួននៅឯណោះ ផ្ទះធ្វើទុកចោល។ អានេះទាល់តែគាត់ (អាជ្ញាធរ) រកទីផ្សារនេះឱ្យបានដើរទៅ ហើយឱ្យយើងបានរបរទៅ។ តែរៀបចំរបៀបម៉េច? ខ្ញុំមិនយល់ដែរ ព្រោះមកដល់នេះ វាជនបទសុទ្ធហើយ។ ស្រែមិនស្រែ ក្រុងមិនក្រុងហ្នឹង វាវេទនាហើយ»។
ពលរដ្ឋដែលបង្ខំចាកចេញពីតំបន់អង្គរទទួលបានសំណងជាដីទទេទំហំ ២០ គុណនឹង ៣០ម៉ែត្រ ដូចៗ គ្នា ដែលមិនអាចដាំដុះអ្វីចិញ្ចឹមជីវិតបានទេ។ ពលរដ្ឋក៏បានទទួលប្រាក់ ១លានរៀល និងប័ណ្ណក្រីក្រសម្រាប់ដោះស្រាយជីវភាព។ អ្វីដែលពលរដ្ឋមួយចំនួននឹកស្មានមិនដល់ និងសោកសៅគឺពលរដ្ឋដែលនៅក្នុងភូមិចាស់រាប់ជំនាន់មកហើយក៏ត្រូវបង្ខំឱ្យចាកចេញដែរ។
អ្នកនៅភូមិរុនតាឯកម្នាក់ទៀត ជាមន្ត្រីរាជការ សុំលាក់ឈ្មោះ អះអាងថា លោកជាអ្នកភូមិនៅខាងជើងប្រាសាទអង្គរវត្ត គ្រួសារលោករស់នៅភូមិនេះជាច្រើនជំនាន់ហើយ។ លោកស្រណោះកន្លែងធ្លាប់រស់សុខសាន្ត ព្រោះអ្នកភូមិនេះជាច្រើនជាអ្នកធ្វើការងារនៅប្រាសាទអង្គរវត្ត ជាអ្នកបោសសំអាត ជាអ្នកជួយការងារអភិរក្សប្រាសាទ ប៉ុន្តែពេលនេះលែងមានភូមិនេះទៀតហើយ។ លោកថាពេលមុន គ្រួសារលោកមានដីធំ មានស្រែអាចចិញ្ចឹមជីវិតបានតាមរបៀបអ្នកស្រុកអង្គរ។ តែពេលនេះមានតែដីផ្ទះតូចមួយ ហើយក៏ទុកចោល ព្រោះការងារលោកនៅឯខេត្ត។ ឯកូនៗ ត្រូវរៀននៅខេត្ត ដោយត្រូវជួលផ្ទះគេ។
«ជីវភាពរកចំណូលអត់បាន ឱ្យប័ណ្ណក្រីក្រមួយ ឱ្យទៅបើកលុយទៅ បើកបាន ២០ ទៅ ៣០ម៉ឺន មកហូបទៅ។ ហូបអត់បានប៉ុន្មាន អស់ ក៏ខ្ចីគេទៀតទៅ។ ត្រង់ហ្នឹងហើយ ដែលវាលំបាកក្នុងជីវភាព។ បើសិនជាអាចមានជារោងចក្រនៅក្បែរនោះអីទៅ។ ពេលនេះ ចំណាកស្រុកច្រើនមែនទែន។ បាទ! ពួកខ្ញុំជាអ្នកភូមិកសិណជើងពេញលក្ខណៈ។ យើងមានស្រែ មានភ្លឺ មានគោក មានភូមិ មានឈើមានដើម ព្រៃយើងមាន ហើយយកពាក្យយូណេស្កូ (UNESCO) នៅអត់បានទេ បើនៅទៀតគេដកប្រាសាទអង្គរពីបេតិកភណ្ឌពិភពលោកហើយ»។
មកដល់ចំណុចនេះអង្គការលើកលែងទោសអន្តរជាតិក៏ស្នើឱ្យភាគគីពាក់ព័ន្ធរួមទាំងអង្គការ យូណេស្កូផង ឱ្យផ្ដល់ព័ត៌មានឱ្យជាក់លាក់ ច្បាស់លាស់ដល់ពលរដ្ឋថា តើពលរដ្ឋប្រភេទណាដែលចាំបាច់ត្រូវចាកចេញ ឬទប់ស្កាត់មិនឱ្យតាំងទីលំនៅថ្មីក្នុងតំបន់អង្គរ។
គិតមកដល់ពេលនេះមានពលរដ្ឋចំនួន ១ម៉ឺនគ្រួសារហើយ ដែលត្រូវបានអាជ្ញាធរបង្ខំឱ្យរើផ្ទះចេញពីតំបន់អង្គរ ដែលមានពលរដ្ឋសរុបប្រមាណ ៤ម៉ឺននាក់។ បើតាមអង្គការលើកលែងទោសអន្តរជាតិដដែលនេះអាជ្ញាធរទំនងមិនបញ្ចប់ការបណ្ដេញចេញត្រឹមនេះទេ។
អង្គការអន្តរជាតិមួយនេះទទូចឱ្យរដ្ឋាភិបាលគោរពសិទ្ធិពលរដ្ឋ និងយកចិត្តទុកដាក់រក្សាពលរដ្ឋឱ្យរស់នៅក្នុងតំបន់អង្គរដូចដូនតារបស់ពួកគេ ដែលម្ចាស់អង្គរធ្លាប់បានរស់នៅ។ ប្រសិនបើមានករណីចាំបាច់ថា ត្រូវតែឱ្យពលរដ្ឋចាកចេញ អាជ្ញាធរ ក៏ត្រូវធានាគោរពសិទ្ធិពលរដ្ឋ ចាប់តាំងពីមុនការចាកចេញ ពេលចាកចេញ និងក្រោយពេលចាកចេញ។ បើមិនដូច្នោះទេ អង្គការលើកលែងទោសអន្តរជាតិថា មិនគួរហៅតំបន់អង្គរថា ជាតំបន់បេតិកភណ្ឌពិភពលោក ដែលមានជីវិតរស់រវើកតទៅទៀតទេ (Angkor UNESCO Living World Heritage Site) គឺគួរលុបពាក្យរស់រវើក (Living) នេះចេញវិញ៕
អានព័ត៌មានអំពីរឿងនេះជាភាសាអង់គ្លេស សូមចុចតំណភ្ជាប់នេះ៖ Report: 40,000 evicted from Cambodia’s Angkor temple area since 2022
Cambodian authorities have evicted 40,000 people from the famed Angkor temple complex since 2022, citing the need to protect the sprawling UNESCO World Heritage site, according to a report from Amnesty International released on Tuesday.
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។