ដោយ៖ ហ្សាក់ អាដាមូវិក ដេវី (Jack Adamović Davies) និង ម៉ារី ចាវ (Mary Zhao)
2024.02.06
RFA
ក្រាហ្វិកដោយ៖ អាមែនដា វៃស៍ប្រដ (Amanda Weisbrod)/RFA
[អានអត្ថបទជា ភាសាអង់គ្លេស៖ Chinese courts go after ‘notorious’ Cambodian conglomerate]
តួកុនថៃម្នាក់ លោក សាហាចាក់ ប៊ុនថាណាគិត (Sahajak Boonthanakit) នឹងមិនងាយភ្លេចថ្ងៃដែលលោកបានជួបជាមួយលោក ចេន ហ្ស៊ី (Chen Zhi) ឡើយ។
លោក សាហាចាក់ រំឭកឡើងវិញក្នុងបទសម្ភាសន៍មួយជាមួយវិទ្យុអាស៊ីសេរីថា៖ «ខ្ញុំមិនចង់និយាយរឿងនេះឱ្យរំជួលចិត្តពេកទេ ប៉ុន្តែ គាត់ដូចជាឪពុកធម៌ម្នាក់អ៊ីចឹង។ គាត់មិនសូវនិយាយច្រើនទេ លើកលែងតែពាក្យ សួស្ដី តែប៉ុណ្ណឹងឯង»។ លោក សាហាចាក់ បន្តថា៖ «គាត់ដូចជាមានអំណាចខ្លាំងណាស់»។
មែនទែនទៅ អតីតជនចំណាកស្រុកចិនរូបនេះគឺជាឧកញ៉ាកម្ពុជាមួយរូបដែលមានបណ្ដាញទំនាក់ទំនងដ៏ពូកែជាងគេម្នាក់។ នៅឯកិច្ចប្រជុំមួយកាលពីឆ្នាំ២០១៨ លោក ចេន ហ្ស៊ី កាន់មុខតំណែងឋានៈស្មើរដ្ឋលេខាធិការ ជាទីប្រឹក្សាឱ្យក្រសួងមហាផ្ទៃនៅកម្ពុជា។ ក្រោយមក លោក ចេន ហ្ស៊ី បានក្លាយជាទីប្រឹក្សាមួយរូបរបស់អតីតនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ហើយសព្វថ្ងៃនេះ លោកកាន់តំណែងដូចគ្នាឱ្យទាយាទ និងជាកូនប្រុសច្បងរបស់លោក ហ៊ុន សែន គឺលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន ម៉ាណែត។ នេះបើយោងតាមសេចក្ដីចម្លងនៃព្រះរាជក្រឹត្យដែលផ្ដល់តួនាទីទាំងនេះដល់លោក។ សម្ព័ន្ធក្រុមហ៊ុន ព្រីនស៍ គ្រូប របស់លោកដែលរកស៊ីខាងវិស័យអចលនទ្រព្យ ផ្សារទំនើប ធនាគារ និងវិស័យជាច្រើនទៀតនៅទូទាំងប្រទេសកម្ពុជា រកចំណូលបានរាប់ពាន់លានដុល្លារ។
សម្រាប់លោក សាហាចាក់ ទោះជាលោក ចេន ហ្ស៊ី អាយុ៣០ឆ្នាំ រាងរៅទាប សម្បុរសស្លេក មានពុកចង្កា លោក ចេន ហ្ស៊ី គ្រាន់តែជា «អ្នករកលុយ» ដ៏អាថ៌កំបាំងម្នាក់ដែលចេញលុយឱ្យការផលិតខ្សែភាពយន្តថ្មីរបស់លោក និងជាម្ចាស់កម្មវិធីទទួលទានអាហារមួយពេលនៅក្នុងភូមិគ្រឹះមួយនៅក្រុងភ្នំពេញ ដែលគេអាចមើលឃើញទន្លេមេគង្គ។
បន្ទាប់ពីរថយន្តទំនើបជាច្រើនគ្រឿងបានដឹកតួសម្តែង និងក្រុមការងារថតកុនទៅកាន់គេហដ្ឋានរបស់លោក ចេន ហ្ស៊ី រួចមក លោក សាហាចាក់ និងសហការីរបស់លោក ត្រូវបានគេនាំទៅក្នុងសាលបង់កេមួយកន្លែង។ តុមូលធំមួយដែលអាចដាក់មនុស្សអង្គុយបានប្រមាណ ២០នាក់ មានតម្រៀបស្រា និងអាហារប្រណីត រួមមានស៊ុបព្រុយត្រីឆ្លាម ដែលជាធម្មតាមានតម្លៃរាប់រយដុល្លារក្នុងមួយចាន។
ខ្សែភាពយន្តដែលពួកគេកំពុងអបអរសាទរនោះ គឺជាការប៉ុនប៉ងដំបូងគេបង្អស់របស់កម្ពុជាថតក្នុងប្រទេសខ្លួនឯង ជាខ្សែភាពយន្តពោរពេញទៅដោយឈុតឆាកវាយប្រហារតាមបែបហូលីវូដ (Hollywood)។ ខ្សែភាពយន្តមានចំណងជើងថា «វាលប្រមាញ់» (The Prey) ផ្ដោតលើបុរសម្នាក់ឈ្មោះ ស៊ីន (Xin) ជាគិញសម្ងាត់ជនជាតិចិនដែលត្រូវបានគេចាប់ដាក់គុកខុស នៅគុកដាច់ស្រយាលមួយក្នុងប្រទេសកម្ពុជា នៅពេលដែលលោកកំពុងធ្វើការស៊ើបអង្កេតដើម្បីជ្រៀតចូលទៅក្នុងក្រុមបងធំដ៏ហិង្សាមួយដែលពាក់ព័ន្ធនឹងអំពើឧក្រិដ្ឋកម្មអនឡាញដ៏កាក់កបជាច្រើន។
តាមរយៈការផ្តល់ការគាំទ្រដល់វិស័យខ្សែភាពយន្តបែបវាយប្រហារខ្នាតធំជាលើកដំបូងរបស់កម្ពុជានេះ លោក ចេន ហ្ស៊ី ទំនងជាចង់ធ្វើខ្លួនឯងឱ្យក្លាយជាមហាសេដ្ឋីដ៏មានឥទ្ធិពលមួយរូប។
ប៉ុន្តែ វាក៏អាចជាផ្នែកមួយនៃកំហុសអចេតនាដែលឆ្លុះបញ្ចាំងឱ្យឃើញពីគំនិតពិតរបស់លោក។ វិទ្យុអាស៊ីសេរីរកឃើញថា ប៉ូលិសប្រទេសចិនកំពុងស៊ើបអង្កេតថាតើភាគច្រើននៃទ្រព្យសម្បត្តិរបស់មហាសេដ្ឋីវ័យក្មេងរូបនេះ បានមកពីសកម្មភាពខុសច្បាប់ដែលស្រដៀងគ្នាទៅនឹងតួអង្គនៅក្នុងខ្សែភាពយន្តនេះដែរឬក៏យ៉ាងណានោះ។
ជាសំណុំរឿងដែលមិនធ្លាប់ត្រូវបានគេរាយការណ៍កាលពីមុន សាលក្រមតុលាការឧក្រិដ្ឋកម្មនៃប្រទេសចិន ចុះកាលបរិច្ឆេទពីឆ្នាំ២០២០ ដល់ឆ្នាំ២០២២ ពិពណ៌នាសម្ព័ន្ធក្រុមហ៊ុន ព្រីនស៍ គ្រូប របស់លោក ចេន ហ្ស៊ី ថាជា «ក្រុមឧក្រិដ្ឋកម្មបនល្បែងអនឡាញឆ្លងដែនដ៏អាក្រក់»មួយ ដែលរកប្រាក់ចំណូលបានយ៉ាងហោចណាស់ ៥ពាន់លានយ័ន (៧០០លានដុល្លារ) ជាចំណូលមិនស្របច្បាប់។ នៅខែឧសភា ឆ្នាំ២០២០ ប៉ូលិសក្រុងប៉េកាំង (Beijing) បានបង្កើតក្រុមការងារពិសេសមួយដើម្បីស៊ើបអង្កេតសម្ព័ន្ធក្រុមហ៊ុន ព្រីនស៍ គ្រូប នេះ។ នេះបើយោងតាមកំណត់ត្រារបស់តុលាការនៃប្រទេសចិន។ ចាប់តាំងពីពេលនោះមក យ៉ាងហោចណាស់មានសាលក្រមចំនួន៧ចេញដោយតុលាការថ្នាក់ខេត្តរបស់ប្រទេសចិនផ្សេងៗគ្នា បានផ្ដន្ទាទោសបុគ្គលិកថ្នាក់ក្រោមជាច្រើននាក់នៃសម្ព័ន្ធក្រុមហ៊ុន ព្រីនស៍ គ្រូប ឬដែលជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងសម្ព័ន្ធក្រុមហ៊ុននេះ ពីបទល្មើសបើកបនល្បែងស៊ីសង និងលាងលុយកខ្វក់។
សម្ព័ន្ធក្រុមហ៊ុន ព្រីនស៍ គ្រូប ខ្លួនឯង និងលោក ចេន ហ្ស៊ី ទំនងជាមិនបានក្លាយជាកម្មវត្ថុនៃការកាត់ទោសរបស់តុលាការនៃប្រទេសចិននេះទេ។ តំណាងម្នាក់របស់សម្ព័ន្ធក្រុមហ៊ុន ព្រីនស៍ គ្រូប បានប្រាប់វិទ្យុអាស៊ីសេរីថា ក្រុមហ៊ុនបដិសេធរាល់ការចោទប្រកាន់ទាំងអស់មកលើក្រុមហ៊ុន ហើយក្រុមហ៊ុនជឿជាក់ថាការចោទប្រកាន់នេះគឺជាលទ្ធផលនៃ «ការក្លែងអត្តសញ្ញាណដោយសមាសភាពឧក្រិដ្ឋជននានា»។
ក៏ប៉ុន្តែ ដើម្បីស្វែងយល់ថាតើសម្ព័ន្ធក្រុមហ៊ុន ព្រីនស៍ គ្រូប អាចទាក់ទាញនូវការពិនិត្យពិច័យយ៉ាងដូច្នេះ ជាការចាំបាច់ដែលត្រូវពិនិត្យមើលថាតើលោក ចេន ហ្ស៊ី បានប្រែក្លាយពីម្ចាស់អាជីវកម្មខ្នាតតូចមួយដែលមិនសូវមានអ្នកស្គាល់នៅក្នុងទឹកដីកំណើតរបស់លោកក្នុងប្រទេសចិន ទៅជាមហាសេដ្ឋីសញ្ជាតិកម្ពុជាម្នាក់ដោយរបៀបណា។ សព្វថ្ងៃនេះ លោកមានមោទនភាពដោយសារតែមានទំនាក់ទំនងជ្រាលជ្រៅជាមួយមន្ត្រីដ៏មានអំណាចបំផុតរបស់កម្ពុជា ដែលអាចនឹងការពារលោក និងក្រុមនាយកប្រតិបត្តិនៃសម្ព័ន្ធក្រុមហ៊ុន ព្រីនស៍ គ្រូប របស់លោកបានយ៉ាងល្អ យ៉ាងហោចណាស់គិតមកទល់នឹងពេលនេះ។
នេះគឺជាអត្ថបទស៊ើបអង្កេតទីមួយក្នុងចំណោមអត្ថបទស៊ើបអង្កេតចំនួន៣ដែលពិនិត្យមើលថាតើសម្ព័ន្ធក្រុមហ៊ុន ព្រីនស៍ គ្រូប របស់លោក ចេន ហ្ស៊ី រីកដុះដាលឡើងយ៉ាងឆាប់រហ័សដោយរបៀបណា, តើទ្រព្យសម្បត្តិទាំងនោះបានមកដោយរបៀបណា, និងហេតុអ្វីបានជាអ្នកអនុវត្តច្បាប់នៅប្រទេសចិនកំពុងតាមដានសម្ព័ន្ធក្រុមហ៊ុននេះដិតដល់ខ្លាំងយ៉ាងដូច្នេះ។
ការទទួលបានអំណាចដ៏ហ៊ឹកហ៊ាក់
លោក ចេន ហ្ស៊ី កើតនៅថ្ងៃទី១៦ ខែធ្នូ ឆ្នាំ១៩៨៧ នៅខេត្តហ្វួជៀន (Fujian) ដែលអស់រយៈពេលជាច្រើនសតវត្សមកហើយគឺជាមជ្ឈមណ្ឌលមួយនៃពាណិជ្ជកម្មអន្តរជាតិ។ លោកគឺជា «អ្នកជំនួញវ័យក្មេងដ៏ពូកែម្នាក់» នេះបើយោងតាមជីវប្រវត្តិមួយដែលត្រូវបានគេបង្ហោះផ្សាយនៅលើវែបសាយរបស់ក្រុមហ៊ុន DW Capital Holdings មានមូលដ្ឋាននៅប្រទេសសិង្ហបុរី (Singapore) ដែលជាក្រុមហ៊ុនគ្រប់គ្រងមូលនិធិឱ្យការវិនិយោគផ្ទាល់របស់លោក ចេន ហ្ស៊ី។ មុនពេលលោកមានអាយុ៣ឆ្នាំ ជីវប្រវត្តិនោះអះអាងថា លោក ចេន ហ្ស៊ី បានជួយបម្រើការងារអាជីវកម្មឱ្យគ្រួសារមួយនៅក្រុងស៊ឹងឈិន (Shenzhen)។
ការចេញរកស៊ីដំបូងតែឯងរបស់លោក ចេន ហ្ស៊ី គឺទំនងជាតាមរយៈការបើក «ហាងអ៊ីនថឺណិតកាហ្វេតូចមួយ» នៅទីក្រុងហ្វួចូវ (Fuzhou) ដែលជារដ្ឋធានីរបស់ខេត្តហ្វួជៀន (Fujian)។ នេះបើយោងតាមវែបសាយដដែល។ នៅឆ្នាំ២០១១ ជីវប្រវត្តិដដែលកត់សម្គាល់ថា លោក ចេន ហ្ស៊ី បានចាប់ផ្ដើមវិនិយោគក្នុង «វិស័យអភិវឌ្ឍន៍អចលនទ្រព្យនៅប្រទេសកម្ពុជាដែលមិនទាន់សូវមានគេរកស៊ីច្រើននៅឡើយ»។
ការបណ្តាក់ទុកវិនិយោគរបស់លោក ចេន ហ្ស៊ី កាន់តែមានសន្ទុះខ្លាំងឡើងៗនៅពេលដែលលោកធ្វើចំណាកស្រុកទៅកាន់ប្រទេសកម្ពុជា ដែលជាទីពោរពេញទៅដោយឱកាសសម្រាប់អ្នកទាំងឡាយណាដែលឆ្លាតវៃ និងមានខ្សែ។
ក្រុមហ៊ុនដំបូងរបស់លោក គឺជាក្រុមហ៊ុនអចលនទ្រព្យមួយស្ថិតក្នុងក្រុងភ្នំពេញ ដែលត្រូវបានបង្កើតឡើងក្នុងឆ្នាំដែលលោកធ្វើចំណាកស្រុកពីប្រទេសចិន។ នេះបើយោងតាមទិន្នន័យធនាគារដែលវិទ្យុអាស៊ីសេរីបានឃើញ។ នៅឆ្នាំ២០១៥ លោកបានធ្វើជាស្ថាបនិកបង្កើតក្រុមហ៊ុន ព្រីនស៍ ហើយក្រោយមកយីហោរបស់ក្រុមហ៊ុននេះត្រូវគេប្រទះឃើញមានស្ទើរគ្រប់ទីកន្លែងនៅតាមដងផ្លូវនានាក្នុងក្រុងជាច្រើននៃប្រទេសកម្ពុជា។
បុត្រសម្ព័ន្ធផ្នែកអចលនទ្រព្យរបស់ក្រុមហ៊ុននេះ គឺសម្ព័ន្ធក្រុមហ៊ុន ព្រីនស៍ គ្រូប ដើរតួនាទីយ៉ាងសំខាន់មួយក្នុងការកែប្រែមុខមាត់ក្រុងព្រះសីហនុពីទីក្រុងមួយដែលស្ងប់ស្ងាត់ សម្បូរទៅដោយវាលស្មៅ និងជារមណីយដ្ឋានឆ្នេរសមុទ្រ ទៅជាទីក្រុងដែលមានកាស៊ីណូចិនរីកដុះដាលដូចផ្សិត។ ដោយបានឃើញពីចំណូលដ៏រឹងមាំពីវិស័យអាផាតធឺមិន (Apartment) និងសណ្ឋាគាររាប់ពាន់កន្លែងរបស់ខ្លួនក្នុងក្រុងព្រះសីហនុ សម្ព័ន្ធក្រុមហ៊ុន ព្រីនស៍ គ្រូប បានពង្រីកសាខាទៅជាខុនដូភ្នំពេញ ផ្សារទំនើប និងអគារពាណិជ្ជកម្ម សប់ភីង ម៉ល (shopping malls) ជាច្រើនកន្លែង។ ក្នុងអំឡុងពេលមួយឆ្នាំក្រោយបង្កើតឡើង ក្រុមហ៊ុននេះបានចាប់ផ្តើមផ្តល់សេវាកម្មធនាគារក្នុងនាមជាវិទ្យាស្ថានមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុឯកជនមួយ។ បីឆ្នាំក្រោយមក សម្ព័ន្ធក្រុមហ៊ុននេះទទួលបានអាជ្ញាប័ណ្ណជាធនាគារពាណិជ្ជកម្ម។
ក្នុងពេលដែលមុខជំនួញរបស់លោក ចេន ហ្ស៊ី កំពុងរីកលូតលាស់ ទុននយោបាយរបស់លោកក៏ចេះតែកើនឡើងដូចគ្នាដែរ។
នៅថ្ងៃទី១៦ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០១៤ លោក ចេន ហ្ស៊ី បានចូលសញ្ជាតិជាពលរដ្ឋកម្ពុជាម្នាក់។ ការធ្វើសញ្ជាតូបនីយកម្ម ឬចូលសញ្ជាតិ ដែលតម្រូវឱ្យអ្នកសុំចូលសញ្ជាតិវិនិយោគ ឬផ្តល់វិភាគទានដល់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជានូវទឹកប្រាក់ប្រមាណ ២សែន៥ម៉ឺនដុល្លារ បានក្លាយជាវិធីដ៏ពេញនិយមកាន់តែខ្លាំងឡើងៗសម្រាប់ជនបរទេសដែលមានទ្រព្យសម្បត្តិ ក៏ប៉ុន្តែមានមនុស្សតិចតួចទេដែលដើរតាមគន្លងដូចដែលលោក ចេន ហ្ស៊ី កំពុងធ្វើនេះ។ បីឆ្នាំក្រោយមកទៀត ព្រះរាជក្រឹត្យមួយបានប្រកាសថាលោកគឺជាទីប្រឹក្សារបស់ក្រសួងមហាផ្ទៃ។ ដោយមិនទទួលបានប្រាក់បៀវត្ស តួនាទីនេះបានផ្តល់ឱ្យលោក ចេន ហ្ស៊ី នូវឋានៈក្នុងសង្គមកម្ពុជា ស្មើនឹងអនុរដ្ឋលេខាធិការមួយរូប។
ជាច្រើនសប្ដាហ៍ក្រោយលោកទទួលបានតួនាទីនេះ នៅឆ្នាំ២០១៧ លោក ចេន ហ្ស៊ី បានបង្កើតអាជីវកម្មរួមគ្នាមួយជាមួយលោក ស សុខា។ កាលពីពេលនោះ ឪពុកលោក ស សុខា គឺជារដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងមហាផ្ទៃដ៏មានអំណាចម្នាក់។ នៅឆ្នាំ២០២៣ លោក ស សុខា បានឡើងកាន់តំណែងនេះបន្តវេនពីឪពុករបស់លោក។
ក្រុមហ៊ុន ជីនប៉ី (Jinbei Cambodia Investment Co. Ltd.) ដែលជាការធ្វើអាជីវកម្មរួមគ្នារវាងលោក ចេន ហ្ស៊ី និងលោក ស សុខា ត្រូវបានរម្លាយចោលនៅឆ្នាំ២០២១ តែវាគឺជាក្រុមហ៊ុនមួយក្នុងចំណោមក្រុមហ៊ុនចំនួន៥ដាក់ឈ្មោះ ជីនប៉ី ដែលត្រូវបានបង្កើតឡើងដោយលោក ចេន ហ្ស៊ី និងនាយកប្រតិបត្តិសម្ព័ន្ធក្រុមហ៊ុន ព្រីនស៍ ដទៃទៀត។ នេះបើយោងតាមទិន្នន័យចុះបញ្ជីអាជីវកម្មនៅកម្ពុជា។ ក្រុមហ៊ុនទាំងនេះរួមគ្នាបង្កើតបានជាសម្ព័ន្ធក្រុមហ៊ុន ជីនប៉ី គ្រូប (Jinbei Group) ដែលវែបសាយរបស់សម្ព័ន្ធក្រុមហ៊ុននេះអះអាងថាមានទឹកប្រាក់វិនិយោគ ៣០០លានដុល្លារ ក្នុងវិស័យទេសចរណ៍នៅកម្ពុជា។
បើទោះបីជាក្រុមហ៊ុនទាំងនេះជាក្រុមហ៊ុនដាច់ដោយឡែកពីគ្នាក៏ដោយ អ្វីដែលជាទំនាក់ទំនងជិតដិតនោះគឺការពាក់ព័ន្ធគ្នារវាងក្រុមហ៊ុនជាច្រើន ដែលអាជ្ញាធរចិនបានហៅក្រុមហ៊ុន ជីនប៉ី ថាជា «ក្រុមហ៊ុនបុត្រសម្ព័ន្ធ» មួយរបស់សម្ព័ន្ធក្រុមហ៊ុន ព្រីនស៍ នៅក្នុងឯកសារតុលាការដែលភ្ជាប់ក្រុមហ៊ុនទាំងពីរនេះ។ សម្ព័ន្ធក្រុមហ៊ុន ព្រីនស៍ គ្រូប បដិសេធការពិពណ៌នានេះ។
ការវិនិយោគចម្បងរបស់សម្ព័ន្ធក្រុមហ៊ុន ជីនប៉ី គឺអាចនិយាយបានថាមាននៅលើវិស័យសណ្ឋាគារ និងកាស៊ីណូកម្ពស់៧ជាន់នៅក្រុងព្រះសីហនុ លាតសន្ធឹងលើផ្ទៃដីទំហំ ១៦.៥០០ ម៉ែត្រការ៉េ ដាក់ឈ្មោះថា កាស៊ីណូ និងសណ្ឋាគារ ជីនប៉ី ឬ Golden Shell ជាភាសាចិនកុកងឺ។ សណ្ឋាគារ និងកាស៊ីណូនេះបើកដំណើរការអាជីវកម្មក្នុងឆ្នាំ២០១៧។
រមណីយដ្ឋាននេះ ដែលអះអាងថាមាន តុល្បែង ៤៣តុ លាតសន្ធឹងលើបរិវេណកាស៊ីណូទំហំ ២ពាន់ម៉ែត្រការ៉េ និងសាលទទួលភ្ញៀវ វី.អាយ.ភី (VIP) ចំនួនពីរ គឺជាកាស៊ីណូមួយក្នុងចំណោមកាស៊ីណូជាង១០០កន្លែងដែលបើកដំណើរការក្នុងក្រុងព្រះសីហនុនារយៈពេលប៉ុន្មានឆ្នាំមុនឈានទៅដល់ឆ្នាំ២០១៩ ដែលជាឆ្នាំរីកដុះដាលនាំឱ្យទីក្រុងនេះត្រូវបានគេអួតសរសើរថាដូចជាទីក្រុងម៉ាកាវ (Macau) ថ្មីមួយ។
ថ្លែងប្រាប់ទស្សនាវដ្ដី Macau Business កាលពីឆ្នាំ២០១៩ នាយកផ្នែកទីផ្សាររបស់កាស៊ីណូ ជីនប៉ី លោក វ៉ិចទ័រ ឆុង (Victor Chong) ចាត់ទុកការរីកលូតលាស់នេះគឺដោយសារតែជំហរបែប «ធុរកិច្ចនិយម» របស់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ដែលលោកបាននិយាយថា រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាផ្តល់អាជ្ញាប័ណ្ណបើកកាស៊ីណូជូនដល់អ្នកទាំងឡាយណាដែលហ៊ានបង់ប្រាក់កម្រៃប្រចាំឆ្នាំចំនួន ៤ម៉ឺនដុល្លារ ដល់រដ្ឋាភិបាល។
អនឡាញ ក្រោមតុ
បើទោះបីជាច្បាប់នានាមិនត្រូវបានគេយកមកអនុវត្តជារឿយៗក៏ដោយ ក៏ការលេងល្បែងស៊ីសងគឺជាទង្វើខុសច្បាប់សម្រាប់ពលរដ្ឋកម្ពុជា។ ពលរដ្ឋចិនទេដែលបង្កើតបានជាអតិថិជនភាគច្រើននៅបនល្បែងក្នុងក្រុងព្រះសីហនុ និងជាអ្នកកាន់កាប់ភាគហ៊ុនមួយភាគធំនៃម្ចាស់កម្មសិទ្ធិទាំងនេះ។
ពេញពាក់កណ្តាល និងចុងឆ្នាំ២០១០ ក្រុមអ្នកលេងល្បែងស៊ីសងត្រូវបន្ថែមដោយលំហូរចូលនៃក្រុមជើងកាងជនជាតិចិនដែលស្វែងរកឱកាសរកលុយឆាប់រហ័ស ខាងផ្តល់ប្រាក់កម្ចីដែលមានការប្រាក់ខ្ពស់ខុសច្បាប់ និងជាក្រុមអ្នកជំរិតយកប្រាក់។ សាកសពមនុស្សមួយចំនួនត្រូវគេប្រទះឃើញនៅលើឆ្នេរសមុទ្រ។ ពេស្យាចារ ដែលជាអំពើខុសច្បាប់ក្នុងប្រទេសកម្ពុជា បានរីកដុះដាលឡើង។ ក្រុមឧក្រិដ្ឋជនតាមប្រព័ន្ធអ៊ីនថឺណិត ដែលធ្លាប់បានប្រើប្រាស់ទីក្រុងព្រះសីហនុនេះធ្វើជាមូលដ្ឋានជាយូរមកហើយ បានកើនឡើងយ៉ាងច្រើន។ ក្រុមអ្នកឆបោកភាគច្រើនដាក់មុខព្រួញទៅលើជនរូមជាតិរបស់ពួកគេដែលកំពុងរស់នៅក្នុងប្រទេសចិន។
អំពីនិទ្ទណ្ឌភាពបានចាប់ផ្តើមកើនឡើងដោយសារតែមានករណីបាញ់បោះតាមដងផ្លូវ និងភោជនីយដ្ឋាននានាដោយគ្មានញញើតកោតក្រែងតាមបែបក្រុមឧក្រិដ្ឋកម្មដែលមានការរៀបចំទុកជាមុន។ ជនរងគ្រោះដែលក្រុមឧក្រិដ្ឋជនកំណត់គោលដៅនោះគឺភាគច្រើនជាជនជាតិចិន បើទោះជាម្ដងម្កាលមានពលរដ្ឋកម្ពុជារងគ្រោះពីអំពើបាញ់ប្រហារប្រយុទ្ធតបតគ្នាទាំងនោះក៏ដោយ។
បរិយាកាសឧក្រិដ្ឋកម្មនេះ បាននាំឱ្យប្រទេសចិនខឹងសម្បារ។ ក៏ប៉ុន្តែ អ្វីដែលអាចរំខានចិត្តដល់ក្រុងប៉េកាំងកាន់តែខ្លាំងជាងការកើនឡើងនៃឧក្រិដ្ឋកម្មមកលើពលរដ្ឋរបស់ខ្លួននោះ គឺម៉ូដែលអាជីវកម្មដែលកាស៊ីណូជាច្រើនកំពុងយកមកប្រតិបត្តិ។ ភាគច្រើននៃទីតាំងទាំងនោះ ត្រូវបានប្រើប្រាស់ជាកន្លែងលេងល្បែងស៊ីសងអនឡាញដែលដាក់មុខព្រួញទៅលើអតិថិជននៅប្រទេសចិន។ ល្បែងស៊ីសងបែបនេះ គឺជាអំពើរំលោភច្បាប់ចិនយ៉ាងជាក់ច្បាស់។
ដោយលើកឡើងពីករណីឧក្រិដ្ឋកម្មកើនឡើង ហើយទំនងជាឱនលំទោនទៅសម្ពាធពីក្រុងប៉េកាំងផង លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន កាលពីឆ្នាំ២០១៩ បានចាត់ទុកប្រតិបត្តិការលេងល្បែងស៊ីសងតាមអនឡាញជាទង្វើខុសច្បាប់។ ជាលទ្ធផល ផលវិបាកសម្រាប់ក្រុងព្រះសីហនុគឺកើតមានឡើងស្ទើរតែភ្លាមៗតែម្តង។ បុគ្គលិក និងសហគ្រិនជនជាតិចិនជាង ២សែននាក់ បានបោះបង់ចោលទីក្រុងនេះ ហើយមនុស្សរាប់ពាន់នាក់ផ្សេងទៀតបានជាប់គាំងដោយសារគ្មានប្រាក់ដើម្បីត្រលប់ទៅប្រទេសកំណើតរបស់ពួកគេវិញ។
ក្នុងពេលជំងឺរាតត្បាតសាកលកូវីដ១៩ ការរឹតត្បិតការធ្វើដំណើរដ៏តឹងរ៉ឹងរបស់ប្រទេសចិន និងសេដ្ឋកិច្ចក្នុងស្រុកកំពុងលំបាកផងនោះ រឹតតែបង្កើនបន្ទុកបន្ថែមលើបញ្ហាទាំងនេះ។ បួនឆ្នាំក្រោយមក ជើងមេឃនៃក្រុងព្រះសីហនុបានក្លាយជាកន្លែងច្របូកច្របល់។ នៅពេលយប់ ភ្លើងភ្លឹបភ្លែតៗនៃកាស៊ីណូដែលនៅសេសសល់តិចតួចចំនួនពីរទៅបី ភ្លឺតាមចម្រឹងអគារខ្ពស់កប់ពពកដែលសាងសង់រួចតែពាក់កណ្ដាល ហើយត្រូវបានគេបោះបង់ចោលកណ្ដាលទី។
ប៉ុន្តែ ប្រសិនបើមានក្រុមអ្នករកស៊ីខាតបង់នៅទីនេះ សម្ព័ន្ធក្រុមហ៊ុន ព្រីនស៍ គ្រូប មិនមែនជាផ្នែកមួយនៃពួកគេទាំងនោះទេ។
អ្នករាយការណ៍របស់វិទ្យុអាស៊ីសេរីបានចុះទៅដល់ទីតាំងផ្ទាល់មួយកាលពីឆ្នាំមុន និងបានឃើញថា កាស៊ីណូ ជីនប៉ី នៅតែស្វាគមន៍ទទួលភ្ញៀវតាមខ្លោងទ្វាក្រោមពន្លឺភ្លើងពណ៌ណេអុងនៅលើរូបសញ្ញាសម្បកលាសសមុទ្រដ៏ធំដែលមានអាប៉ោងពណ៌ក្រហមខាងក្នុងតំណាងឱ្យសំណាងល្អ។ អគារពាណិជ្ជកម្ម ព្រីនស៍ ម៉ល (Prince Mall) ច្រើនជាន់ ជាកន្លែងដែលមានហាងលក់ទំនិញប្រណីតៗ កន្លែងលេងវីដេអូហ្គេម និងផ្សារទំនើប Prince Supermarket ពោរពេញទៅដោយធុងដាក់បង្កង ដែលនៅតែទាក់ទាញអ្នកដើរលេងផ្សារជាច្រើននាក់។ នៅចំកណ្តាលជាន់ផ្ទាល់ដីនៃម៉លនោះ មានស្តង់ក្រុមហ៊ុនបុត្រសម័្ពន្ធផ្នែកអចលនទ្រព្យរបស់សម្ព័ន្ធក្រុមហ៊ុននេះ ដែលបង្ហាញពីម៉ូដែលស្ថាបត្យកម្មផ្ទះល្វែង និងអាផាតធឺមិននៅជាប់ឆ្នេរសមុទ្រ និងអគារខ្ពស់កប់ពពកនៅកណ្តាលក្រុង។
សូម្បីតែនាវាប្រណីត Nonni II តម្លៃ២៤លានដុល្លាររបស់លោក ចេន ហ្ស៊ី ដែលមានរោងកុន និងបារឌីស្កូមួយនៅលើនាវានោះ ក៏គេនៅតែអាចឃើញចតនៅឯកំពង់ផែក្រុងព្រះសីហនុយូរៗម្តង។
តើកត្តាអ្វីខ្លះដែលធ្វើឱ្យសម្ព័ន្ធក្រុមហ៊ុន ព្រីនស៍ គ្រូប រីកដុះដាលឡើង ខណៈក្រុមហ៊ុនប្រកួតប្រជែងជាច្រើនជួបប្រទះនឹងបញ្ហាសេដ្ឋកិច្ចពពុះសាប៊ូ? ចម្លើយ គឺថាបើយោងតាមសាលក្រមចំនួន៧របស់តុលាការចិន នេះគឺដោយសារតែការប្រព្រឹត្តឧក្រិដ្ឋកម្មក្នុងទ្រង់ទ្រាយធំមួយ។
អ្នកផ្ទេរលុយខុសច្បាប់តាមបច្ចេកវិទ្យាខ្ពស់
យោងតាមកំណត់ត្រាតុលាការដែលវិទ្យុអាស៊ីសេរីបានឃើញ ភ្នាក់ងារអនុវត្តច្បាប់របស់ចិនបានចាប់ផ្តើមបើកការស៊ើបអង្កេតមកលើសម្ព័ន្ធក្រុមហ៊ុន ព្រីនស៍ គ្រូប នៅឆ្នាំ២០២០ ជាពិសេស យ៉ាងហោចណាស់មួយភាគបីនៃទឹកប្រាក់ប៉ាន់ស្មាន ២ពាន់លានដុល្លារ ជាតម្លៃវិនិយោគនេះ បានមកពីប្រតិបត្តិការបនល្បែងស៊ីសងខុសច្បាប់ដែរឬយ៉ាងណានោះ។
នៅខែឧសភា ឆ្នាំ២០២០ ការិយាល័យមូលប័ត្រសាធារណៈក្រុងប៉េកាំង (Beijing Municipal Public Security Bureau) បានបង្កើតក្រុមមួយដែលគេហៅថា ក្រុមការងារពិសេសលេខ ៥.២៧។ ក្រុមការងារនេះត្រូវបានបង្កើតឡើង «ដើម្បីស៊ើបអង្កេត និងដោះស្រាយសំណុំរឿងនៃក្រុមឧក្រិដ្ឋជនបនល្បែងអនឡាញឆ្លងដែនដ៏អាក្រក់ ដែលគេស្គាល់ថាជា «សម្ព័ន្ធក្រុមហ៊ុន ព្រីនស៍ គ្រូប (Prince Group)» នៅប្រទេសកម្ពុជា។ នេះបើយោងតាមសាលក្រមតុលាការឆ្នាំ២០២១។ អ្នកនាំពាក្យសម្ព័ន្ធក្រុមហ៊ុន ព្រីនស៍ គ្រូប ឈ្មោះ ហ្គាប្រ៊ីយែល តាន់ (Gabriel Tan) បានសរសេរក្នុងសារអេឡិចត្រូនិកមួយថា ក្រុមការងារនេះ «មិនជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងសកម្មភាពណាមួយរបស់ក្រុមហ៊ុន ព្រីនស៍ ហូលឌីង គ្រូប (Prince Holding Group) ឡើយ»។ លោកនិយាយក្នុងកំណត់សម្គាល់តាមដានបន្តថា ការនិយាយចំឈ្មោះទៅលើក្រុមហ៊ុន ព្រីនស៍ ក្នុងឯកសារតុលាការ គឺដោយសារតែ «បញ្ហាក្លែងអត្តសញ្ញាណ»។
តាមរយៈតុលាការស្រុកមួយនៅខេត្តហ៊ឺណាន (Henan) សាលក្រមពណ៌នាក្រុមការងារនេះថា គឺជាក្រុមការងារមួយក្នុងចំណោមក្រុមការងារជាច្រើនដែលបង្កើតឡើងក្នុងខេត្តផ្សេងៗគ្នាដើម្បីប្រឆាំងនឹងបុគ្គលទាំងឡាយណាដែលមានទំនាក់ទំនងនឹងសម្ព័ន្ធក្រុមហ៊ុន ព្រីនស៍ គ្រូប ដែលត្រូវបានចោទប្រកាន់ពីបទលាងលុយកខ្វក់ និងបើកបនល្បែងស៊ីសង។
បុគ្គលទាំងនេះមួយចំនួនធ្វើការដោយផ្ទាល់ឱ្យសម្ព័ន្ធក្រុមហ៊ុននេះ រីឯអ្នកដទៃទៀតធ្វើការឱ្យក្រុមហ៊ុនជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងក្រុមហ៊ុន ព្រីនស៍ រួមទាំងកាស៊ីណូ ជីនប៉ី។ សាលក្រមមួយពណ៌នាកាស៊ីណូ ជីនប៉ី ថាជា «បុត្រសម្ព័ន្ធមួយរបស់សម្ព័ន្ធក្រុមហ៊ុន ព្រីនស៍ គ្រូប នៅកម្ពុជា» ដែល «បានបង្កើតសូហ្វវែរលេងល្បែងជាច្រើន ហើយបញ្ជូនវាទៅក្នុងប្រព័ន្ធបណ្តាញផ្លេតហ្វម (Platform) របស់ប្រទេសចិន»។
ឯកសារតុលាការដដែលផ្តល់យោបល់ថា សម្ព័ន្ធក្រុមហ៊ុន ព្រីនស៍ គ្រូប ក៏ត្រូវបានចោទប្រកាន់ពីការបន្តបើកប្រតិបត្តិការប្រភេទកាស៊ីណូអនឡាញ ដែលលោក ហ៊ុន សែន បានចេញបម្រាមកាលពីឆ្នាំ២០១៩។
ពលរដ្ឋចិនម្នាក់ត្រូវបានអនុញ្ញាតឱ្យផ្ទេរប្រាក់តែ ៥ម៉ឺនដុល្លារ ចេញពីប្រទេសពួកគេក្នុងមួយឆ្នាំតែប៉ុណ្ណោះ។ ការត្រួតពិនិត្យលំហូរសាច់ប្រាក់ទាំងនោះ នឹងបង្អាក់ដល់កិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងរបស់នរណាម្នាក់ដែលព្យាយាមបើកដំណើរការកាស៊ីណូអនឡាញខុសច្បាប់ ដូចជាសម្ព័ន្ធក្រុមហ៊ុន ព្រីនស៍ គ្រូប ដែលត្រូវបានចោទប្រកាន់ថាកំពុងប្រតិបត្តិការយ៉ាងដូច្នេះឯង។
តុលាការចិនបានរកឃើញថា ដំណោះស្រាយមួយដែលសម្ព័ន្ធក្រុមហ៊ុន ព្រីនស៍ ដែលរងនូវការចោទប្រកាន់ បានគិតឃើញនោះ គឺការប្រើប្រាស់បណ្តាញបុគ្គលក្នុងទ្រង់ទ្រាយធំដើម្បីផ្ទេរប្រាក់តាមកាតធនាគាររវាងប្រទេសចិន និងប្រទេសកម្ពុជា។ ជារួម ក្រុមការងារពិសេសនេះកំណត់អត្តសញ្ញាណមនុស្សចំនួន ៤៥៨នាក់ ដែលរងនូវការចោទប្រកាន់ថាបានផ្ទេរប្រាក់តាមរបៀបនេះឱ្យសម្ព័ន្ធក្រុមហ៊ុន ព្រីនស៍ គ្រូប។
នាង គ័រ ឆាយណា (Guo Caina) ដែលម្តងនោះធ្លាប់ធ្វើជាអ្នកផ្ទេរលុយរបៀបនេះ កាលនោះមានអាយុ ២៨ឆ្នាំ នៅខែមីនា ឆ្នាំ២០១៨ ត្រូវបានគេជ្រើសរើសពីស្រុកកំណើតរបស់នាងនៅក្រុងឡួយ៉ាង (Luoyang) ឱ្យមកបម្រើការងារឱ្យសម្ព័ន្ធក្រុមហ៊ុន ព្រីនស៍ គ្រូប នៅកម្ពុជា។ នេះបើយោងតាមសាលក្រមរបស់តុលាការចិនប្រឆាំងនឹងនាង។ នាងត្រូវបានគេប្រាប់ថា ការងាររបស់នាងគឺរួមមានការផ្តល់សេវាកម្មអតិថិជន និងការចុះបញ្ជីគណនេយ្យ។ នៅពេលទៅដល់ប្រទេសកម្ពុជា នាង គ័រ បានប្រគល់កាតធនាគារចិនរបស់នាងចំនួន៤ ដែលមានដាក់ឈ្មោះរបស់នាង ជាថ្នូរនឹងការទទួលបានសាច់ប្រាក់ ១ពាន់យ័ន (១៤០ដុល្លារ) សម្រាប់កាតមួយ។ នាងបានលាឈប់ពីក្រុមហ៊ុននេះក្រោយធ្វើការបានមួយថ្ងៃ និងបានវិលត្រលប់ទៅប្រទេសចិនវិញ ប៉ុន្តែត្រូវបានបដិសេធនៅពេលដែលនាងបានស្នើសុំឱ្យគេប្រគល់កាតធនាគាររបស់នាងមកឱ្យនាងវិញ។ នៅចុងខែមេសា ឆ្នាំ២០១៨ ទឹកប្រាក់ជាង ១៤០លានយ័ន (១៩,៥លានដុល្លារ) ជាមូលនិធិល្បែងស៊ីសង បានឆ្លងកាត់តាមរយៈគណនីធនាគាររបស់នាង នេះបើយោងតាមសាលក្រមដដែលនេះ។
នាង គ័រ បានឆ្លើយចំពោះមុខតុលាការទទួលស្គាល់កំហុសនៃការសមគំនិតបើកកាស៊ីណូមួយកន្លែង។ នាងត្រូវបានកាត់ទោសដោយព្យួរទោស និងពិន័យជាប្រាក់ចំនួន ៣ម៉ឺនយ័ន (៤.២០០ដុល្លារ)។
សំណុំរឿងរបស់នាង គ័រ មិនមែនជាសំណុំរឿងតែម្នាក់ឯងនោះទេ។ សាលក្រមតុលាការចិនដែលវិទ្យុអាស៊ីសេរីបានពិនិត្យមើល មានឈ្មោះអ្នកជួយផ្ទេរប្រាក់ជាច្រើនដូចករណីនាង គ័រ ដែរ ដែលត្រូវបានផ្តន្ទាទោសពីបទដំណើរការមូលនិធិល្បែងស៊ីសង។ ដូច្នេះតុលាការចិនជឿជាក់ថា ពួកគេទាំងនេះធ្វើឡើងតាងនាមឱ្យសម្ព័ន្ធក្រុមហ៊ុន ព្រីនស៍ គ្រូប និងកាស៊ីណូ ជីនប៉ី។
សេចក្តីប្រកាសមួយកាលពីខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២២ ដោយតុលាការតំបន់វ៉ានឆាង (Wancang County) នៅខេត្តស៊ឺឈ័ន (Sichuan) បានប៉ាន់ស្មានថា ប្រាក់ចំណេញមិនស្របច្បាប់របស់សម្ព័ន្ធក្រុមហ៊ុន ព្រីនស៍ គ្រូប បានមកពីសកម្មភាពបើកបនល្បែងស៊ីសងនានាចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០១៦មក មានច្រើនជាង ៥ពាន់លានយ័ន (៧០០លានដុល្លារ)។
វិទ្យុអាស៊ីសេរីបានព្យាយាមទាក់ទងលោក ចេន ហ្ស៊ី ជាច្រើនដងតែមិនបានជោគជ័យ។ ក៏ប៉ុន្តែ អ្នកនាំពាក្យសម្ព័ន្ធក្រុមហ៊ុន ព្រីនស៍ លោក តាន់ បានប្រាប់វិទ្យុអាស៊ីសេរី ថា ក្រុមហ៊ុន«បដិសេធយ៉ាងដាច់អហង្ការចំពោះការពាក់ព័ន្ធណាមួយជាមួយសម្ព័ន្ធក្រុមហ៊ុន ជីនប៉ី គ្រូប និងប្រតិបត្តិការបនល្បែងស៊ីសងអនឡាញដែលរងនូវការចោទប្រកាន់ទាំងនេះ»។
លោក តាន់ បានសរសេរក្នុងសារអេឡិចត្រូនិកថា៖ «ការនិយាយសំដៅទៅដល់ “សម្ព័ន្ធក្រុមហ៊ុន ព្រីនស៍ គ្រូប នៅកម្ពុជា” នៅក្នុងឯកសារតុលាការចិន គឺទំនងជាដោយសារតែការក្លែងអត្តសញ្ញាណពីសំណាក់សមាសភាពឧក្រិដ្ឋជន»។ លោកបន្ថែមថា ក្រុមហ៊ុន «ដឹងពីករណីជាច្រើនដែលឈ្មោះរបស់ក្រុមហ៊ុន ត្រូវបានគេយកទៅប្រើប្រាស់ដោយខុសច្បាប់ពីសំណាក់អង្គភាព បុគ្គល និងក្រុមសមាសភាពឧក្រិដ្ឋជនដោយពុំមានការអនុញ្ញាត»។
ស្រដៀងគ្នានេះដែរ លោកបានបដិសេធថា ក្រុមហ៊ុនមិនបានប្រើប្រាស់កាតធនាគាររបស់បុគ្គលិកជនជាតិចិនដើម្បីផ្ទេរប្រាក់មូលនិធិល្បែងស៊ីសងអនឡាញនោះទេ។ លោកហៅការចោទប្រកាន់នេះថា «គ្មានមូលដ្ឋានទាល់តែសោះពាក់ព័ន្ធទៅនឹងក្រុមហ៊ុន ព្រីនស៍ ហូលឌីង គ្រូប»។ វិទ្យុអាស៊ីសេរី មិនអាចទាក់ទងកាស៊ីណូ ជីនប៉ី ដើម្បីសុំអត្ថាធិប្បាយជុំវិញរឿងនេះបានទេ។
ខ្សែច្រើនពេក ពិបាកនឹងចាប់ដាក់គុក?
ការកាត់ទោសប្រឆាំងនឹងក្រុមអ្នកផ្ទេរប្រាក់ឱ្យក្រុមហ៊ុន ព្រីនស៍ និងភ្នាក់ងារភ្នាល់ល្បែង ដែលរងនូវការចោទប្រកាន់នេះ គឺជាផ្នែកមួយនៃសង្គ្រាមធំប្រឆាំងនឹងការបើកបនល្បែងស៊ីសង ប្រកាសឡើងដោយរដ្ឋាភិបាលចិនកាលពីឆ្នាំ២០១៨។ ក្រុងប៉េកាំង ចាត់ទុកកាស៊ីណូអនឡាញថាជាការគំរាមកំហែងផ្នែកសន្តិសុខជាតិមួយ ដោយប៉ាន់ស្មានថាបនល្បែងស៊ីសង មានទំហំទឹកប្រាក់១ទ្រីលានយ័ន (១៤៥ពាន់លានដុល្លារ) ជាលំហូរមូលនិធិក្នុងមួយឆ្នាំៗ។
នៅខែមករា ឆ្នាំ២០២៣ តុលាការក្រុងម៉ាកាវ បានកាត់ទោសលោក អាលវិន ចាវ (Alvin Chau) ដែលជាឧញ៉ាល្បែងដ៏ជោគជ័យជាងគេមួយរូបនៅលើកោះនេះ ឱ្យជាប់គុក១៨ឆ្នាំពីបទចោទចំនួន១៦២បទចោទ រួមទាំងបទដឹកនាំក្រុមឧក្រិដ្ឋជនមានការរៀបចំទុកជាមុនមួយ អំពើឆបោក និងបទជួយសម្រួលឱ្យមានការបើកបនល្បែងអនឡាញខុសច្បាប់។
នៅខែសីហា ពលរដ្ឋកម្ពុជាដើមកំណើតចិន៩នាក់ត្រូវបានចាប់ខ្លួននៅប្រទេសសិង្ហបុរី ជាផ្នែកមួយនៃការស៊ើបអង្កេតលើការលាងលុយកខ្វក់ដ៏ធំបំផុតមួយមិនធ្លាប់មានពីមុនមកនៅលើដែនដីក្រុងជារដ្ឋមួយនេះ។ រដ្ឋអាជ្ញាសិង្ហបុរី បានចោទប្រកាន់មនុស្សទាំង៩នាក់នេះថាប្រតិបត្តិការវែបសាយបនល្បែងខុសច្បាប់ដាក់មុខសញ្ញាចំពោះក្រុមមនុស្សជនជាតិចិនដីគោក។ ក្រុមអ្នកតាមដានបានកត់សម្គាល់ថា ការបង្ក្រាបកើតឡើងតែមួយសប្តាហ៍ក្រោយរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសចិន លោក វ៉ាង យី (Wang Yi) បានមកបំពេញទស្សនកិច្ចនៅប្រទេសសិង្ហបុរី ដែលបញ្ជាក់ថា ក្រុងប៉េកាំងអាចជាអ្នកនៅពីក្រោយបទចោទប្រកាន់ទាំងនេះ ជាពិសេសនៅពេលដែលជនជាប់ចោទជាច្រើននាក់នៅមានដីកាបង្គាប់ឱ្យចាប់ខ្លួននៅក្នុងប្រទេសចិននៅឡើយនោះ។
សម្ព័ន្ធក្រុមហ៊ុន ព្រីនស៍ គ្រូប អាចក្លាយជាបញ្ហាប្រឈមដ៏ស្មុគស្មាញច្រើនជាងនេះមួយសម្រាប់ក្រុងប៉េកាំង។ ប៉ូលិស និងប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌ចិន ទំនងជាមានបំណងក្នុងការតាមដានសំណុំរឿងមួយដែលថា សម្ព័ន្ធក្រុមហ៊ុន ព្រីនស៍ គ្រូប និងបុត្រសម្ព័ន្ធរបស់ក្រុមហ៊ុននេះ បង្កើតបានជា «ក្រុមឧក្រិដ្ឋកម្មល្បែងអនឡាញឆ្លងដែនមួយ»។ ក៏ប៉ុន្តែ ឈ្មោះរបស់លោក ចេន ហ្ស៊ី និងបុគ្គលជាន់ខ្ពស់ដទៃទៀតនៅក្នុងក្រុមនេះ ដែលពួកគេភាគច្រើនត្រូវជាពូ និងបងប្អូនជីដូនមួយរបស់លោក ចេន ហ្ស៊ី ពុំមានបង្ហាញនៅក្នុងសាលក្រមរបស់តុលាការចិនណាមួយឡើយ។
ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ កន្លែងដែលពួកគេនៅមានវត្តមាននៅឡើយនោះ គឺនៅក្នុងស្រទាប់នយោបាយនៃសម្ព័ន្ធមិត្រក្នុងតំបន់ដ៏ទុកចិត្តបំផុតរបស់ប្រទេសចិន។
នៅពេលដែលប្រមុខដឹកនាំរដ្ឋនានាបានមកជួបប្រជុំគ្នានៅក្រុងភ្នំពេញកាលពីខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២២ ដើម្បីចូលរួមកិច្ចប្រជុំពីរដងក្នុងមួយឆ្នាំរបស់សមាគមប្រជាជាតិអាស៊ីអាគ្នេយ៍ លោក ហ៊ុន សែន បានប្រគល់ឱ្យពួកគេនូវវត្ថុអនុស្សាវរីយជានាឡិកាដៃប្រណីតផលិតក្នុងចំនួនកម្រិត តម្លៃ២ម៉ឺនដុល្លារក្នុងមួយគ្រឿង។ ផ្នែកខាងមុខនៃគ្រឿងនាឡិកានេះគឺមានលំអដោយឈ្មោះក្រុមហ៊ុនផលិតនាឡិកាដៃកម្ពុជារបស់លោក ចេន ហ្ស៊ី គឺក្រុមហ៊ុន Prince Horology។
ក្រឡេកទៅមើលរឿងរ៉ាវហួសឆ្ងាយពីនេះ ក្នុងតួនាទីជាទីប្រឹក្សាផ្ទាល់របស់លោក ហ៊ុន សែន ជាតំណែងដែលលោកបានទទួលចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០២០មក លោក ចេន ហ្ស៊ី បានអមដំណើរនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន តាមរយៈបេសកកម្មកាទូតមួយទៅប្រទេសគុយបា (Cuba) ហើយបានចែកចាយអំណោយតាងនាមឱ្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ទៅអោយប្រទេសឡាវ (Lao) ដែលជាប្រទេសជិតខាងរបស់កម្ពុជា។ លោកក៏ជាទីប្រឹក្សាផ្ទាល់ម្នាក់របស់អតីតប្រធានរដ្ឋសភាលោក ហេង សំរិន និងអតីតរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងមហាផ្ទៃ លោក ស ខេង។ មិនយូរប៉ុន្មាន ក្រោយពេលលោក ហ៊ុន ម៉ាណែត ក្លាយជានាយករដ្ឋមន្ត្រីថ្មីដំបូងរបស់កម្ពុជាក្នុងរយៈពេល៤ទស្សវត្សរ៍មក លោក ចេន ហ្ស៊ី មានឈ្មោះជាទីប្រឹក្សាម្នាក់ក្នុងចំណោមទីប្រឹក្សា ១០៤នាក់ របស់លោក ហ៊ុន ម៉ាណែត។ តួនាទីនេះផ្តល់ឱ្យលោកនូវឋានៈស្មើរដ្ឋមន្ត្រី។
ការប៉ុនប៉ងណាមួយក្នុងការចោទប្រកាន់លោក ចេន ហ្ស៊ី ដោយផ្ទាល់ នៅពេលនោះ នឹងសឱ្យឃើញពីការជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងមន្ត្រីកំពូលអនុវត្តច្បាប់របស់កម្ពុជា ហើយក៏នឹងធ្វើឱ្យអតីតនាយករដ្ឋមន្ត្រី និងនាយករដ្ឋមន្ត្រីបច្ចុប្បន្នរបស់កម្ពុជាខ្មាសគេផងដែរ។ ក្រុងប៉េកាំង បានចំណាយពេលជាច្រើនទស្សវត្សរ៍តាមរយៈកិច្ចប្រឹងប្រែងការទូត និងទឹកប្រាក់រាប់ពាន់លានដុល្លារដើម្បីប្រែក្លាយត្រកូលហ៊ុនអោយក្លាយទៅជាជាមិត្តដ៏មានសណ្តានចិត្តបំផុតមួយរបស់ប្រទេសចិន។
អ្នកនាំពាក្យគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា លោក សុខ ឥសាន និយាយថាលោកសុំមិនអត្ថាធិប្បាយជុំវិញរឿងនេះទេ ហើយជំរុញឱ្យវិទ្យុអាស៊ីសេរីទាក់ទងទៅអ្នកនាំពាក្យរដ្ឋាភិបាល លោក ប៉ែន បូណា ដែលមិនឆ្លើយតបនឹងការស្នើសុំអត្ថាធិប្បាយជាច្រើនដង។
សាស្ត្រាចារ្យខ្មែរអាមេរិកាំង លោក អៀ សុផល ដែលជាអ្នកនិពន្ធសៀវភៅជាច្រើនស្តីពីកម្ពុជា និងចិន បានប្រាប់វិទ្យុអាស៊ីសេរីថា វាទំនងដូចជាមិនអាចទៅរួចទេដែលថាលោក ចេន ហ្ស៊ី នឹងត្រូវបានគេបញ្ជូនទៅញាត់គុកក្នុងរយៈពេលដ៏ខ្លីខាងមុខនេះ។
លោក អៀ សុផល និយាយថា «ច្បាស់ណាស់ថា គាត់គឺជាមនុស្សម្នាក់ដែលមិនអាចប៉ះពាល់បានឡើយ»។ លោកចោទជាសំណួរថា «តើលោក ចេន ហ្ស៊ី កំពុងព្យាយាមធ្វើនយោបាយនៅក្នុងប្រទេសចិនឬ? មិនដូច្នេះទេ។ ដូច្នេះ វាមិនអីទេ វាគ្រាន់តែជាការរកលុយ។ មនុស្សនៅក្រោមឱវាទរបស់លោកទេ ដែលនឹងត្រូវលះបង់ជំនួសគាត់»៕
កែសម្រួលដោយ អាប៊ី ស៊ីហ្វ (Abby Seiff), ជីម ស្នាយឌឺរ (Jim Snyder), ម៉ាត់ ផេនីងថុន (Mat Pennington) និង បូអឺរ ដេង (Boer Deng)។