ដោយ ថា ថៃ
2024.02.16
RFA
ស្ដាប់ ឬទាញយកសំឡេង
លោក ហ៊ុន សែន (អង្គុយ) លោក ហ៊ុន ម៉ានិត (ស្តាំក្រោយ ) លោក ហ៊ុន ម៉ានី (កណ្តាលក្រោយ) និង លោក ហ៊ុន ម៉ាណែត (ឆ្វេង)។ រូប៖ ហ្វេសប៊ុកលោក ហ៊ុន សែន
អង្គភាពស៊ើបអង្កេតសេដ្ឋកិច្ច ហៅកាត់ថា អ៊ី.អាយ.យូ (Economist Intelligence Unit) បន្តដាក់ចំណាត់ថ្នាក់កម្ពុជាជាប់លេខ ១២១ ឬជាប្រទេសមានរបបដឹកនាំតាមបែបផ្ដាច់ការសម្រាប់ឆ្នាំ២០២៣ អាក្រក់ជាងឆ្នាំមុនៗ ទៀត។ មន្ត្រីសង្គមស៊ីវិលថា រដ្ឋាភិបាលគួរតែពិនិត្យលើរបាយការណ៍ និងឆ្លើយតបជាវិជ្ជមានជាជាងការច្រានចោលចំពោះការរកឃើញនេះ។
កម្ពុជានៅតែបន្តជាប់ឈ្មោះជាប្រទេសមានរបបដឹកនាំតាមបែបផ្ដាច់ការ (Authoritarianism)។ នេះបើយោងតាមសន្ទស្សន៍ប្រជាធិបតេយ្យឆ្នាំ២០២៣ ទើបនឹងចេញផ្សាយកាលពីថ្ងៃទី១៥ កុម្ភៈ ដោយអង្គភាពស៊ើបអង្កេតសេដ្ឋកិច្ច (EIU) ដែលមានមូលដ្ឋាននៅចក្រភពអង់គ្លេស (UK)។
សម្រាប់ឆ្នាំ២០២៣ អង្គភាពនេះដាក់ចំណាត់ថ្នាក់កម្ពុជាជាប់លេខ១២១ ក្នុងចំណោម ១៦៧ប្រទេសនិងដែនដីសរុបនៅលើសាកលលោក។ កម្ពុជាទទួលបានពិន្ទុជាង ៣ពិន្ទុ (៣,០៥) ដែលមានការថយចុះជាងឆ្នាំ២០២២ ដែលទទួលបានពិន្ទុ (៣,១៨)។ បើតាមរបាយការណ៍ដដែលកំណត់ថា ពិន្ទុសូន្យ គឺជាពិន្ទុទាបបំផុតខាងអនុវត្តលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ និងពិន្ទុ ១០ ជាពិន្ទុខ្ពស់បំផុត។
ចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០១៣ មក ពិន្ទុប្រជាធិបតេយ្យរបស់កម្ពុជាបានបន្តដាំក្បាលចុះគួរឱ្យកត់សម្គាល់ ជាពិសេសក្នុងឆ្នាំ២០១៧ នៅពេលដែលរដ្ឋាភិបាលក្រោមការដឹកនាំដោយអតីតនាយករដ្ឋមន្ត្រី លោក ហ៊ុន សែន បើកយុទ្ធនាការគាស់រម្លើងប្រជាធិបតេយ្យតាមរយៈការរម្លាយគណបក្សប្រឆាំងធំជាងគេគឺគណបក្សសង្គ្រោះជាតិនៅមុនការបោះឆ្នោតជាតិជ្រើសតាំងតំណាងរាស្ត្រអាណត្តិទី៦។ ចំណែកអាណត្តិទី៧វិញ លោក ហ៊ុន សែន បានផ្ទេរដំណែងនាយករដ្ឋមន្ត្រីទៅកាន់កូនប្រុសច្បងលោក គឺលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន ណែត កាលពីខែសីហា ឆ្នាំ២០២៣ កន្លងទៅ។ ប៉ុន្តែមុននឹងការផ្ទេរដំណែងជាកញ្ចប់ទៅកាន់កូនប្រុស និងបក្សបក្ខពួកខ្លួន លោក ហ៊ុន សែន បានបង្ក្រាបលើសង្គមស៊ីវិល បិទប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយឯករាជ្យ និងរាំងខ្ទប់គណបក្សភ្លើងទៀនដែលជាគណបក្សប្រឆាំងដែលធំជាងគេមិនឱ្យចូលរួមបោះឆ្នោត។
របាយការណ៍ដដែលបញ្ជាក់ថា ប្រទេសមួយចំនួននៅអាស៊ីខាងត្បូង និងអាស៊ីអាគ្នេយ៍រួមមានកម្ពុជា បង់ក្លាដេស (Bangladesh) ប៉ាគីស្ថាន (Pakistan) ស្រីលង្កា (Sri Lanka) និងប្រទេសថៃ បានធ្លាក់ចុះលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ និងការគោរពសិទ្ធិមនុស្សជាបន្តបន្ទាប់។ អង្គភាពEIU ថា ការវាយតម្លៃនីមួយផ្អែកលើចំណុចសំខាន់មួយចំនួនរួមមានដំណើរការបោះឆ្នោត មុខងាររបស់រដ្ឋាភិបាល ការចូលរួមនយោបាយ វប្បធម៌នយោបាយ និងសេរីភាពសង្គមស៊ីវិល។
ប្រទេសន័រវ៉េ (Norway) ជាប់ថ្នាក់លេខ១ នៅទូទាំងពិភពលោក ជាប្រទេសដែលអនុវត្តលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យបានប្រសើរបំផុត ខណៈប្រទេសអាហ្វហ្គានីស្ថាន (Afganistan) ទទួលបានចំណាត់ថ្នាក់នៅបាតតារាង។
វិទ្យុអាស៊ីសេរីមិនទាន់អាចសុំការឆ្លើយតបរឿងនេះពីអ្នកនាំពាក្យគណៈកម្មាធិការសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា លោក ស្រ៊ាង ចិន្តា និងអ្នកនាំពាក្យក្រសួងយុត្តិធម៌ លោក ជិន ម៉ាលីន បានទេ នៅថ្ងៃទី១៦ ខែកុម្ភៈ។
ប្រធានអង្គការសម្ព័ន្ធភាពការពារសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា ហៅថា ច្រាក់ (CHRAC) លោក រស់ សុដ្ឋា សោកស្ដាយដែលមានការរកឃើញថា ប្រទេសកម្ពុជាជាប្រទេសផ្ដាច់ការ និងបានប្រាសចាកពីរដ្ឋធម្មនុញ្ញដែលកំណត់ថា ប្រទេសកម្ពុជាប្រកាន់យករបបប្រជាធិបតេយ្យ។ លោក រស់ សុដ្ឋា បន្តថា សង្គមស៊ីវិលចង់ឃើញមានការឆ្លើយតបជាវិជ្ជមានរបស់រដ្ឋាភិបាលចំពោះរបាយការណ៍នេះ។
លោក រស់ សុដ្ឋា៖ «ប្រសិនបើរបាយការណ៍ហ្នឹងជាការពិតកម្ពុជាត្រូវធ្វើយ៉ាងមិចដើម្បីស្របទៅតាមទិសដៅរបស់ខ្លួនដែលបានកំណត់ តែបើមិនពិតទេ តើរដ្ឋាភិបាលមានទឡ្ហីករណ៍អំណះអំណាងអ្វីខ្លះដែលចាំបាច់ត្រូវពន្យល់ទៅកាន់សហគមន៍អន្តរជាតិ និងម្ចាស់របាយការណ៍វិញ»។
អង្គភាព EIU បែងចែកប្រជាធិបតេយ្យនៅលើពិភពលោកជា ៤ជំពូក គឺប្រជាធិបតេយ្យពេញលេញ ប្រជាធិបតេយ្យមិនពេញលេញ ប្រជាធិបតេយ្យបែបកូនកាត់ និងប្រជាធិបតេយ្យបែបផ្ដាច់ការ។ អង្គភាពនេះ ផ្ដល់និយមន័យថា រដ្ឋដែលគ្រប់គ្រងតាមបែបផ្ដាច់ការ គឺពុំមានការអនុវត្តប្រព័ន្ធសេរីពហុបក្សនយោបាយនោះទេ ហើយប្រព័ន្ធនេះរងការរឹតត្បិតខ្លាំង។ រីឯការបោះឆ្នោត មិនធ្វើឡើងដោយសេរី និងត្រឹមត្រូវនោះទេ និងរំលោភនូវសិទ្ធិសេរីភាពជាមូលដ្ឋានរបស់ពលរដ្ឋ។ ចំណែកឯប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ ជាទូទៅគឺជារបស់រដ្ឋ ឬគ្រប់គ្រងដោយក្រុមដែលមានជាប់ទាក់ទងនឹងរបបដឹកនាំប្រទេស។ ក្រៅពីនេះ មានការគាបសង្កត់ទៅលើអ្នករិះគន់រដ្ឋអំណាច និងមានការរឹតត្បិតព័ត៌មានជាខ្លាំង ខណៈពុំមានប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌ឯករាជ្យនោះឡើយ៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។