ដោយ ទីន ហ្សាការីយ៉ា
2025.03.12
RFA
ប្រធានស្ដីទីគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ លោក សម រង្សី លើកឡើងថា ប្រធានព្រឹទ្ធសភា លោក ហ៊ុន សែន ដែលធ្លាប់ជាអតីតកម្មាភិបាលខ្មែរក្រហម អាចនឹងប្រឈមជាមួយតុលាការព្រហ្មទណ្ឌអន្តរជាតិ ពាក់ព័ន្ធនឹងឧក្រិដ្ឋកម្ម ដែលលោក ហ៊ុន សែន បានប្រព្រឹត្តក្នុងរយៈពេលជាងបួនទសវត្ស ចាប់តាំងពីទសវត្សរ៍ទី៨០ រហូតដល់បច្ចុប្បន្ន។
ប្រធានស្ដីទីគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ លោក សម រង្សី នៅថ្ងៃទី១២ ខែមីនា បាន បង្ហោះសារនៅលើទំព័រហ្វេសប៊ុក (Facebook) ថា អតីតកម្មាភិបាលខ្មែរក្រហម លោក ហ៊ុន សែន អាចប្រឈមមុខជាមួយនឹងតុលាការព្រហ្មទណ្ឌអន្តរជាតិ (ICJ) ពីបទឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងមនុស្សជាតិលើករណីជាច្រើន។ លោក សម រង្ស៊ី បានសរសេររៀបរាប់ករណីទាំងនោះ ដូចជា យុទ្ធនាការ «ក៥» ដែលសម្លាប់មនុស្សរាប់ម៉ឺននាក់ ការគប់គ្រាប់បែក និងរដ្ឋប្រហារកាលពីឆ្នាំ១៩៩៧ ដែលសម្លាប់មនុស្សរាប់រយនាក់ ការបាញ់ប្រហារលើបាតុករឆ្នាំ២០១៣ និង ២០១៤ ការសម្លាប់បុគ្គលល្បីៗ មួយចំនួនមានអ្នកស្រី ពិសិដ្ឋ ពិលិកា បណ្ឌិត កែម ឡី លោក ជា វិជ្ជា និងការរឹបអូសដីធ្លីរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ រួមទាំងការបំផ្លាញព្រៃឈើជាដើម។
ការលើកឡើងរបស់មេបក្សប្រឆាំងរូបនេះ ធ្វើឡើងបន្ទាប់ពីប៉ូលិសអាំងទែប៉ូល សហការជាមួយប៉ូលិស ហ្វីលីពីន បានចាប់ខ្លួនអតីតប្រធានាធិបតីហ្វីលីពីន លោក រ៉ូឌ្រីកូ ឌុយទែតេ (Rodrigo Duterte) នៅទីក្រុងម៉ានីល ប្រទេសហ្វីលីពីន កាលពីថ្ងៃទី១១ មីនា តាមដីការបស់តុលាការព្រហ្មទណ្ឌអន្តរជាតិ (ICC)។ ក្រោយពីការចាប់ខ្លួន គេបានបញ្ជូនអតីតមេដឹកនាំហ្វីលីពីនរូបនេះ ទៅប្រទេសហូឡង់ ជាទីតាំងរបស់តុលាការព្រហ្មទណ្ឌអន្តរជាតិ (ICC) ដើម្បីកាត់ទោសអំពីបទឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងមនុស្សជាតិ។ នៅក្នុងអាណត្តិដឹកនាំរបស់លោករយៈពេល ៦ឆ្នាំ គឺបានសម្លាប់មនុស្ស ចំនួន ៦ពាន់នាក់ ក្នុងយុទ្ធនាការបង្ក្រាប និងប្រឆាំងគ្រឿងញៀន។ រីឯក្រុមសិទ្ធិមនុស្សវិញ អះអាងថា បានសម្លាប់មនុស្សប្រមាណ ៣ម៉ឺននាក់។
ប្រធានាធិបតីហ្វីលីពីន គឺលោក ប៊ុង ប៊ុង ម៉ាកូស BongBong Marcos បានប្រាប់អ្នកកាសែតភ្លាមៗ កាលពីថ្ងៃទី១១ មីនាថា លោក មានកាតព្វកិច្ចធ្វើតាមសំណើរបស់ Interpol ដើម្បីចាប់ខ្លួន អតីតប្រធានាធិបតីលោក Duterte។
លោកថា ៖ «ប៉ូលីស Interpol បានសុំជំនួយពីលោក ហើយលោកមានកាតព្វកិច្ច ដើម្បីអនុវត្តតាម ពីព្រោះលោកមានការប្ដេជ្ញាចិត្ត ចំពោះប៉ូលិស Interpol ដែលត្រូវតែអនុវត្តតាម។ ប្រសិនបើលោកមិនធ្វើបែបនេះទេ ពួកគេនឹងមិនជួយរដ្ឋាភិបាលរបស់លោក ក្នុងករណីផ្សេងទៀត ដែលពាក់ព័ន្ធនឹងជនភៀសខ្លួនហ្វីលីពីននៅបរទេសទៀតទេ»។
ពាក់ព័ន្ធនឹងបញ្ហានេះ អ្នកជំនាញច្បាប់ និងអភិបាលកិច្ចបែបប្រជាធិបតេយ្យ លោក វ៉ន ចាន់ឡូត បានបង្ហោះលើហ្វេសប៊ុក នៅថ្ងៃទី១២ ខែមីនាថា បទឧក្រិដ្ឋកម្មអន្តរជាតិធំៗ គឺមានបី ដូចជា ឧក្រិដ្ឋកម្មប្រល័យពូជសាសន៍ ឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងមនុស្សជាតិ និងឧក្រិដ្ឋកម្មសង្គ្រាម។ លោកបន្តថា មានមេដឹកនាំប្រទេសមួយចំនួនដូចជា ប្រធានាធិបតី ប្រទេសរុស្សី លោក វ្លាឌឺមៀ ពូទីន (Vladimir Putin) អតីតមេដឹកនាំផ្ដាច់ការនៅប្រទេសស៊ីរី លោក បាស្សា អាល់អាសាដ (Bashar Al-Assad) មេយោធាមីយ៉ាន់ម៉ា ឬភូមាសព្វថ្ងៃ គឺនាយឧត្ដមសេនីយ៍ មីន អូង ហ្លាំង (Min Aung Hlaing) និងអតីតប្រធានាធិបតីហ្វីលីពីន លោក រ៉ូឌ្រីកូ ឌុយទែតេ (Rodrigo Duterte) ដែលទើបត្រូវបានចាប់ខ្លួនជាដើម ។
ចំណែកឯនៅកម្ពុជាវិញ លោកបន្ថែមថា អ្នកកាន់អំណាចអាចប្រឈមនឹងឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងនឹងមនុស្សជាតិ តាមរយៈអំពើឃាតកម្មនយោបាយ ការចាប់មនុស្សដាក់ពន្ធនាគារ ការធ្វើទារុណកម្ម ការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញក្រោមហេតុផលនយោបាយ និងការចិញ្ចឹមចិត្តបង្កើតច្បាប់ដាក់មនុស្សមួយក្រុម ដែលមាននិន្នាការផ្ទុយពីរដ្ឋាភិបាលជា ភេរវករជាដើម។
លោក វ៉ន ចាន់ឡូត៖ «ជាការឆ្លុះបញ្ចាំងមួយ ដ៏មានអត្ថប្រយោជន៍នោះ គឺអ្នកដឹកនាំនៅពេល ដែលខ្លួនទទួលបានអំណាចពីប្រជាពលរដ្ឋត្រូវប្រើប្រាស់អំណាចនោះ បម្រើប្រជាពលរដ្ឋជៀសវាងនូវការបំពានអំណាច ហើយប្រើប្រាស់អំណាចក្នុងផ្លូវខុស ដែលឈានទៅដល់ការប្រព្រឹត្តិបទឧក្រិដ្ឋកម្ម ដែលអន្តរជាតិ ដែលគេស្អប់ខ្ពើម ក្នុងនោះមានឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងមនុស្សជាតិជាដើម»។
វិទ្យុអាស៊ីសេរីនៅមិនទាន់អាចទាក់ទងអ្នកនាំពាក្យគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា លោក សុខ ឥសាន ដើម្បីសុំការឆ្លើយតបជុំវិញបញ្ហានេះបាននៅឡើយទេ នៅថ្ងៃទី១២ ខែមីនា។
ប៉ុន្តែ លោក សុខ ឥសាន ប្រាប់វិទ្យុអាស៊ីសេរី កាលថ្ងៃទី១១ ខែមីនា ថា រឿង ដែលកើតឡើងនៅប្រទេសហ្វីលីពីន ក្រោមការដឹកនាំលោក ឌុយទែរ៍តេ និងស្ថានការណ៍នៅកម្ពុជាសម័យលោក ហ៊ុន សែន ខុសគ្នាដូចមេឃ និងដី។ លោកថា លោក ហ៊ុន សែន មិនបានប្រព្រឹត្តអ្វីជាឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងមនុស្សជាតិនោះទេ ហើយថា បើអ្នកណាមិនអស់ចិត្ត ពួកគេមានសិទ្ធិប្ដឹងទៅតុលាការព្រហ្មទណ្ឌអន្តរជាតិ។
លោក សុខ ឥសាន៖«ការដឹកនាំរបស់សម្ដេចតេជោ ហ៊ុន សែន មិនមែនមានទោសកំហុសអ្វីធ្លាក់ទៅដល់ឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងមនុស្សជាតិ ឬប្រឆាំងនឹងសិទ្ធិមនុស្សអី ។ល។ ទេ!មិនដូចលោក ឌុយទែរ៍តេ ទេ ព្រោះលោក ឌុយទែរ៍តេ ខ្ញុំយល់ក្នុងនាមជាប្រធានាធិបតីហ្វីលីពីនក៏គាត់ប្រើវិធានការក្ដៅ ដើម្បីបង្ក្រាបបទល្មើសគ្រឿងញៀនហ្នឹង។ អាហ្នឹងជារឿងផ្ទាល់ខ្លួនរបស់គាត់ ក្នុងការទទួលខុសត្រូវរបស់គាត់»។
ថ្វីបើអ្នកនាំពាក្យបក្សកាន់អំណាចរូបនេះ អះអាងយ៉ាងដូចនេះក៏ដោយ ក៏មេធាវីអាមេរិកាំងតំណាងក្រុមសម្ព័ន្ធអ្នកតស៊ូមតិ ដើម្បីប្រជាធិបតេយ្យ និងសិទ្ធិមនុស្ស លោក ម័រតុន សក្លា (Morton Sklar) កាលពីដើមឆ្នាំ២០១៤ បានដាក់ បណ្ដឹងព្រហ្មទណ្ឌ លើមេដឹកនាំគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ទៅតុលាការព្រហ្មទណ្ឌអន្តរជាតិ អំពីបទរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស និងរារាំងការស្វែងរកយុត្តិធម៌ សម្រាប់ជនរងគ្រោះ ក្នុងរបបខ្មែរក្រហម។
ចំណែកមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ លោក ម៉ែន សុថាវរិន្ទ្រ ប្រាប់វិទ្យុអាស៊ីសេរីនៅថ្ងៃទី១២ ខែមីនាថា លោក ហ៊ុន សែន អាចនឹងប្រឈមមុខជាមួយនឹងតុលាការព្រហ្មទណ្ឌអន្តរជាតិ ដោយសារតែអំពើមួយចំនួន ដូចដែលលោក សម រង្សី បានលើកឡើង ខណៈពលរដ្ឋ និងអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្សបានដាក់ពាក្យបណ្ដឹងជាច្រើនទៅតុលាការព្រហ្មទណ្ឌអន្តរជាតិលើលោក ហ៊ុន សែន អំពីបទឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងនឹងមនុស្សជាតិ។
លោក ម៉ែន សុថាវរិន្ទ្រ៖ «ដល់លោក ហ៊ុន សែន ហើយដែលគាត់ធ្វើបាបគេច្រើនមែនទែន យើងមើលទៅតាមរឿងទាំងអស់តាំងពីសតវត្សទី៨០ ដូចប្រធានស្ដីទី លោក សម រង្សី គាត់សរសេរអ៊ីចឹងទាំងអស់ហ្នឹង គឺឧក្រិដ្ឋកម្មច្រើនមែនទែន ដែលរឿងនិទ្ទណ្ឌភាពមិនអាចចៀសផុតទេ បុគ្គលណាក៏ដោយម៉េចចៀសផុតទេ ទោះអ្នកណាមានអំណាចយ៉ាងណាក៏ដោយ ក៏ចប់អំណាច តុលាការគេនឹងចាត់ចែងហើយ»។
រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាតាំងពីជំនាន់លោក ហ៊ុន សែន ជានាយករដ្ឋមន្ត្រី និងបន្តដល់កូនប្រុសរបស់លោក គឺនាយករដ្ឋមន្ត្រី លោក ហ៊ុន ម៉ាណែត រងការរិះគន់ជុំទិសអំពីការបង្កើតវប្បធម៌និទ្ទណ្ឌភាពនៅកម្ពុជា តាមរយៈឃាតកម្មលើបុគ្គលល្បីៗ មួយចំនួន ក្រៅប្រព័ន្ធច្បាប់ ដូចជា អ្នកស្រី ពិសិដ្ឋ ពិលិកា ព្រះសង្ឃ សំ ប៊ុនធឿន លោក ឈុត វុទ្ធី លោក ជា វិជ្ជា លោកបណ្ឌិត កែម ឡី លោក លិម គិមយ៉ា រហូតទៅដល់អ្នកសារព័ត៌មាន និងថ្នាក់ដឹកនាំសហជីពជាច្រើនរូបទៀត។ ក្រៅពីនេះ រដ្ឋាភិបាលត្រកូល ហ៊ុន នេះ ក៏រងការរិះគន់ដែរ អំពីការ បណ្ដេញពលរដ្ឋដោយបង្ខំ រាប់ម៉ឺនគ្រួសារ ចេញពីលំនៅឋាន និងការបំផ្លាញធនធានធម្មជាតិ រួមទាំង ព្រៃឈើ ជាដើម។
ប្រការទាំងនេះហើយ ទើបអ្នកនយោបាយបក្សប្រឆាំង និងអ្នកជំនាញផ្នែកច្បាប់លើកឡើងថា អតីតកម្មាភិបាលខ្មែរក្រហម និងជាប្រធានគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា លោក ហ៊ុន សែន អាចនឹងប្រឈមមុខជាមួយនឹងតុលាការព្រហ្មទណ្ឌអន្តរជាតិនៅពេលខាងមុខ។
លោក វ៉ន ចាន់ឡូត គូសបញ្ជាក់ថា បទឧក្រិដ្ឋកម្មអន្តរជាតិធំៗ ទាំងបី ខាងលើ គឺពុំមានអាជ្ញាយុកាលឡើយ ហើយមនុស្សគ្រប់រូបជាបុគ្គល ឬជាក្រុម រដ្ឋ ឬអង្គការ អាចផ្ដល់ព័ត៌មានអំពីឧក្រិដ្ឋកម្មទៅការិយាល័យរបស់តុលាការព្រហ្មទណ្ឌអន្តរជាតិបាន៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។